Strona049 (2)

Z porównania własności mas, w których zastosowano różne utleniacze — chloran potasowy, nadchloran potasowy i azotan potasowy — widać, że najbardziej wrażliwe są masy chloranowe, gdyż proces rozkładu chloranu potasowego przebiega w niskiej stosunkowo temperaturze wynoszącej około 350°C, a ponadto, co jest niezmiernie ważne, proces rozkładu innych utleniaczy połączony jest z pochłanianiem ciepła, podczas gdy rozkładowi chloranu potasowego towarzyszy niewielki dodatni efekt cieplny.

Nieco mniejszą wrażliwość mają mieszaniny z nadchloranem potasowym (patrz w tablicy 1 ciepło reakcji rozkładu) i znacznie mniejszą wrażliwość — mieszaniny z aizotanem potasowym (patrz ciepło rozkładu).

Najtrudniej i w najwyższej temperaturze rozkładają się takie tlenki metali, jak tlenek żelaza i inne.

Jest rzeczą oczywistą, że masy wykonane na podstawie tych właśnie tlenków będą najmniej wrażliwe na wszystkie rodzaje impulsów. Zauważymy, że szczególnie termit żelazowo-glinowy jest bardtzo mało wrażliwy na uderzenie i tarcie, ma temperaturę zapłonu około 1300°C i nie zapala się nie tylko od lontu prochowego, ale nawet od płomienia palnika gazowego.

Znacznie trudniejsze jest omówienie wrażliwości mas z tym samym utleniaczem, ale z różnymi substancjami palnymi.

Małą wrażliwość mają te masy, w których skład wchodzą pali-wai mało kaloryczne, a obok nich utleniacze wymagające znacznego ciepła do wywołania rozkładu. Do takich mas należą na przykład podwójne mieszaniny azotanów z siarką. Małą wrażliwość mają masy zawierające wyłącznie bardzo trudno utleniające się substancje palne o wysokiej temperaturze zapalenia, takie jak grafit lub krzem.

Rozpatrując wrażliwość mas z różnymi substancjami palnymi należy zwrócić uwagę na cechy fizyczne substancji palnej, temperaturę topnienia i wrzenia, przewodnictwo cieplne, plastyczność, twardość itp.

Te właśnie czynniki wpływają szczególnie na to, że ze zmianą substancji palnej zmieniają się temperatury zapłonu i wrażliwość mas pirotechnicznych.

Należy podkreślić szczególną wrażliwość mieszaniny chloranu potasowego z fosforem; mieszanina ta wybucha już przy lekkim rozcieraniu jej 'korkiem gumowym lub przy bardzo lekkim uderzeniu.

Bardzo wrażliwe na uderzenie i tarcie są mieszaniny chloranów z siarką, selenem, arsenem metalicznym oraz siarczkami fosforu, arsenu i antymonu. Specjalnie dużą wrażliwość na tarcie mają (jak to widać z tablicy 37) mieszaniny chloranów z rodankami i że-lazocyjankami. Dużą wrażliwość na tarcie mają mieszaniny chloranów z organicznymi substancjami palnymi, węglowodanami, żywicami itp.

Wrażliwe na tarcie i bardzo niebezpieczne w pracy są mieszaniny podwójne chloranów z proszkami metali — magnezem i aluminium.

Spośród podwójnych mieszanin azotanów znaczną wrażliwość mają na uderzenie i tarcie (nie licząc niezwykle wrażliwej mieszaniny z fosforem, i trójsiarczkiem. fosforu) jedynie mieszaniny z proszkami wielce aktywnych metali — magnezu, aluminium i cyrkonu.

Natomiast niewielka jest wrażliwość mieszanin azotanów z organicznymi substancjami palnymi.

Temperatura samozapłonu aluminium jest znacznie wyższa od temperatury samozapłonu magnezu i dlatego temperatura zapłonu mas z aluminium jest znacznie wyższa niż temperatura zapłonu mas z magnezem; w związku z tym do zapalenia mas z aluminium należy stosować masy podpałowe o znacznie wyższej temperaturze palenia się.

Od impulsu ogniowego lontu prochowego zapalają się z reguły łatwiej te masy, które mają niższą temperaturę wyfuknięcia.

Bez trudu zapalają się od impulsu ogniowego proch czarny, podwójne mieszaniny azotanu potasowego z węglem lub idilolem oraz większość mas chloranowych.

Jest zasadą, że masy w postaci zaprasowanej są znacznie mniej wrażliwe na impuls ogniowy niż masy w postaci luźnej — w postaci proszku.

Wrażliwość mas na impuls ogniowy zwiększa się wraz ze zmniejszeniem się wymiarów ziaren składników i dlatego najbardziej niebezpieczne z punktu widzenia rozniecenia pożaru są masy, których składniki zmielone są na pył.

Na podstawie danych doświadczalnych można twierdzić, że najbardziej wrażliwe są te mieszaniny, których składniki znajdują się w stosunku stechiometrycznym lub mają nieznaczny nadmiar utleniacza; masy z dużym nadmiarem substancji palnej są mniej wrażliwe na impulsy początkowe.

Spośród czynników fizycznych należy podkreślić wpływ rozdrobnienia składników. Rozważając tę sprawę od strony teoretycznej należy zwrócić uwagę, że bardziej dokładne zmielenie składników powinno sprzyjać ich ścisłemu zetknięciu się, a wskutek tego ułatwiać pobudzenie reakcji palenia.

101