62326 Strona124

Wk reakcji tej węgiel może częściowo utleniać się tlenem powietrza.

Poniżej podano przykłady mas dymu czarnego nie zawierających związków chloroorganicznych:

1. Chloran potasowy 45%    2. Chloran potasowy 55%

Naftalen    40%    Antracen    45%

Węgiel drzewny    15%

Powyższe mieszaniny mas dymu czarnego, zbliżone pod względem składu do składu mas dymów białych, odznaczają się brakiem chlorku amonowego (obecnego w masach dymów białych) i dużą zawartością chloranu potasowego; dlatego znacznie zostaje podniesiona temperatura palenia masy, naftalen już nie sublimuje, lecz spala się niecałkowicie, wydzielając dużą ilość sadzy.

Azotan potasowy	30%
Siarka	15%
Realgar (As2S2)	55%

Spośród mas dymów barwnych opartych na związkach nieorganicznych zasługuje na uwagę jedynie niżej podana masa dymu żółtego o składzie:

Podczas palenia tej mieszaniny wydziela się żółty dym trój-niarczku arsenu — As₂S₃; na powietrzu dym ten wyraźnie blednie, gdyż zachodzi częściowe utlenienie trójsiarczku na trójtlenek arsenu — As₂0₃. Aby uniknąć spalenia trójsiarczku arsenu, należy zabezpieczyć palącą się mieszaninę przed dostępem tlenu powietrza.

Najlepsze dymy sygnalizacyjne wszystkich barw (czerwonej, żółtej, zielonej, niebieskiej) uzyskano na drodze sublimacji barwników organicznych.

Masy zawierające utleniacz, substancję palną i barwnik organiczny pod wpływem ciepła reakcji palenia odparowują barwnik, który wraz z innymi produktami gazowymi reakcji zostaje wyrzucony w powietrze; w powietrzu następuje kondensacja par barwnika i tworzenie się dymu barwnego.

Niżej podano przykład masy dymu niebieskiego:

Chloran potasowy    35%

Laktoza    25%

Indygo (syntetyczne) 40%

§ 3. BARWNIKI STOSOWANE W DYMACH SYGNALIZACYJNYCH

Barwniki stosowane w masach dymów sygnalizacyjnych powinny spełniać poniższe wymagania:

1. Powinny szybko sublimować już w temp. 400—500°C.

2.    Rozkład barwnika podczas sublimacji powinien być minimalny.

3.    Dym, utworzony podczas kondensacji w powietrzu par barwnika, powinien mieć wyraźną barwę i powinien być dostatecznie trwały w powietrzu.

Szybkość sublimacji barwnika zależy przede wszystkim od prężności jego pary w wysokich temperaturach. Niżej podano prężności par niektórych barwników w temperaturze 260°C.¹

Indygo syntetyczne	0,07	mm Hg
Auramina	2,0	mm Hg
Czerwień paranitroanilinowa	4,1	mm Hg
Paranitroanilina	86,8	mm Hg

Oczywiście w tych samych warunkach najłatwiej będzie parowała paranitroanilina, a najtrudniej indygo.

Jest rzeczą jasną, że szybkość parowania zależy również od ciepła właściwego i od ukrytego ciepła parowania barwników. Barwnik tym szybciej paruje, im mniej ciepła zużywa się na przejście w stan pary (tablica 79).

Tablica 79

Barwnik	Ciepło parowania
	kcal/mol	cul/g
. Indygo	21,2	80
Auramina	2G,8	110
Czerwień paranitroanilinowa	21,5	73
Paranitroanilina	25,3	180

Średnie ciepło właściwe większości stosowanych barwników waha się w granicach temperatur 20—200°C od 0,3 do 0,4 cal/g°C.

Szybkie parowanie barwnika jest dlatego ważne, że przy dłuższym działaniu wysokiej temperatury — barwnik rozkłada się.

Literatura techniczna nie podaje ilościowych metod oznaczania stałości termicznej barwników (w temperaturach rzędu 400°C i wyżej).

Metoda jakościowego oznaczania stałości termicznej barwników i ich zdolności do tworzenia barwnych par polega na tym, że bierze się szczyptę barwnika na koniec noża i wrzuca ją do tygla porcelanowego ogrzanego do temperatury 400—600°C. Jeśli barw-

251

1

Dane te uzyskał autor na drodze doświadczalnej.