0000013

cji źrenic na światło ma miejsce tylko przy uszkodzeniu luku odruchowego tej reakcji. Występować więc może w przypadkach ślepoty wywołanej uszkodzeniem siatkówki, nerwu wzrokowego czy pasma wzrokowego. Nie występuje jednak, gdy ślepota związana jest z uszkodzeniem korowym.

Ustawienie i ruchy gatek ocznych

Ustawienie gałek ocznych w spoczynku najlepiej badać obserwując punkt odbicia odległego źródła światła. Powinien on znajdować się w środku każdej źrenicy. Pozwala to na wykrycie nawet niewielkiej asymetrii. Skręcenie jednej lub obu gałek ocznych wymaga dłuższej obserwacji, która pozwoli dopiero na ustalenie, że jest to zjawisko stałe, świadczące o niedowładzie mięśni gałki ocznej.

Ruchy gałek ocznych u małych dzieci badamy obserwując ruchy wodzenia za przesuwającymi się przedmiotami.

Dzieciom starszym o prawidłowym intelekcie możemy polecić, aby patrzyły w różnych kierunkach ku górze, ku dołowi, w stronę prawą i lewą. W zakres badania rutynowego wchodzi tylko ocena ruchów skojarzonych. Można jednak badać oddzielnie ruchomość każdej gałki ocznej zasłaniając je kolejno. U dzieci starszych należy sprawdzić, czy nie ma dwojenia widzenia.

W porażeniu nerwu okoruchowego gałka oczna jest zwrócona w kierunku kąta przyśrodkowego oka i nieco ku dołowi. Wszelkie jej ruchy z wyjątkiem ruchu odwodzenia oraz ruchu ku dołowi i w bok są zniesione.¹

W porażeniu nerwu bloczkowego zmiany spoczynkowe wyrażają się jedynie nieznacznym uniesieniem gałek ocznych. Przy wykonywaniu ruchów gałką oczną stwierdzić można upośledzenie zwracania jej ku dołowi i w bok. Izolowane uszkodzenie tego nerwu zdarza się rzadko.

W porażeniu nerwu odwodzącego gałka oczna jest skręcona przyśrodkowo; występuje zez zwiększający się przy patrzeniu w stronę porażoną, a zmniejszający przy patrzeniu w stronę przeciwną.

Uszkodzenie lub podrażnienie ośrodków patrzenia powoduje porażenie spojrzenia w bok. Ognisko chorobowe porażające wymienione ośrodki umiejscowione w polu korowym powoduje zniesienie ruchu gałek ocznych w stronę przeciwną, skutkiem czego są one zwrócone w stronę ogniska chorobowego (chory patrzy na swoje ognisko). Ognisko porażające ośrodek mostowy wywołuje stan odwrotny (chory patrzy w stronę przeciwną). Przy podrażnieniu, a nie porażeniu wymienionych ośrodków, sytuacja kształtuje się odwrotnie.

Charakterystyczny, obserwowany tylko w wieku dziecięcym jest objaw zachodzącego słońca. Polega on na niezależnym od woli dziecka skręcie gałek ocznych ku dołowi z uwidocznieniem rąbka twardówki nad górną częścią tęczówki. Objaw ten, występujący w różnych sprawach chorobowych, może też jako sprawa izolowana pojawiać się u młodych niemowląt, stanowiąc zjawisko fizjologiczne.

Przy badaniu ustawienia i ruchów gałek ocznych trzeba niekiedy oceniać charakter występujących mimowolnych drgań gałki ocznej. Celem właściwej ich interpretacji należy pamiętać, że niewielkie drgania gałki ocznej przy zupełnie bocznym jej ustawieniu nie są zjawiskiem chorobowym.

Mimowolne rytmiczne ruchy gałek ocznych nazywamy oczopląsem. Należy go różnicować z innymi ruchami mimowolnymi o bezładnym i nierytmicznym charakterze — opso-kloniami.

Nerw trójdzielny (V)

Nerw trójdzielny jest nerwem mieszanym czuciowo-ruchowym. Jego część czuciowa, dzieląc się na trzy gałęzie unerwia:

(I)    nerw oczny — gałkę oczną, spojówkę, rogówkę, gruczoł łzo-wy, błonę śluzową górnej części nosa, skórę nosa i powieki górnej, czoła, oraz części przedniej owłosionej skóry głowy, aż do szczytu czaszki;

(II)    nerw szczękowy — skórę wargi górnej, nosa i przylegających części policzka, skórę powieki dolnej, zęby górne, błonę śluzową szczęki, podniebienia, języczka podniebiennego, migdałków, dalszej części jamy nosa, jamę nosową-gardłową i ucho środkowe;

(III)    nerw żuchwowy — skórę dolnej części czaszki, tylnej części skroni, dolną wargę, zęby dolne, błonę śluzową dalszego dziąsła, błonę śluzową języka, policzków, dna jamy ustnej oraz ślinianki i część przewodu słuchowego.

Część ruchowa nerwu V unerwia właściwe mięśnie żucia — żwa-cze, mięśnie skroniowe i mięśnie skrzydłowe, oraz mięśnie współdziałające w akcie żucia.

U dzieci, zwłaszcza niemowląt, badanie części czuciowej nerwu V jest trudne, a izolowane uszkodzenia tego nerwu są sprawą rzadką. Sprawdza się czucie dotyku i bólu w obsza-

29

1

Inne objawy porażenia nerwu okoruchowego to opadnięcie powieki i porażenie źrenicy — p. str. 25, 26.