str 8 9

na sery, jak również dość korzystne ceny w porównaniu z innymi artykułami mleczarskimi były powodem większego zainteresowania się tą produkcją. Organizująca się w Polsce przedwrześniowej spółdzielczość mleczarska nie mogła od razu podjąć produkcji większej ilości serów, wymagającej znacznych nakładów finansowych na dość kosztowne inwestycje serowarskie. Stąd też większość zakładów se-rowarskich pozostawała w rękach prywatnych przedsiębiorców, którzy w okresie sezonu pastwiskowego skupowali mleko i przerabiali je na sery. Wielkość dziennego przerobu mleka na sery w jednym zakładzie nie była wówczas duża. Również asortyment produkowanych serów w Polsce międzywojennej nie był duży. W województwach północnych i wschodnich produkowano sery edamskie i litewskie, w zachodnich sery tylżyckie i limburskie. a w południowych ementalskie, grojer, trapistów i salami.

Rozwijające się z roku na rok serowarstwo wymagało odpowiednio licznej, wykwalifikowanej kadry serowarskiej. Problemem tym zajęła się powołana w 1932 roku przez Ministerstwo Rolnictwa — Komisja Serowarstwa. W wyniku pracy tej komisji powołano do dokształcania pracowników zatrudnionych przy produkcji serów trzy specjalne doświadczalne stacje serowarskie w różnych rejonach kraju. Stacje te powstały w:

—    Bażanowicach kolo Cieszyna — do szkolenia w zakresie produkcji serów ementalskich i grojer

—    Dzikuszkach w województwie nowogródzkim — do szkolenia w zakresie produkcji serów edamskich i litewskich

—    Ostrowitem w województwie pomorskim — do szkolenia w zakresie produkcji serów tylżyckich.

Wymienione stacje doświadczalne dały początek organizacji scro-warstwa w Polsce. Z tego okresu wywodzi się wielu znanych sero-warów. Dzięki wprowadzeniu właściwej organizacji szkolenia podniesiono znacznie jakość produkowanych serów, które z większym powodzeniem rywalizowały z serami pochodzącymi /. importu. W ostatnich latach przed drugą wojną światową produkcja serów w Polsce osiągnęła wielkość około 5500 ton rocznie.

W trakcie działań wojennych na terenach Polski w czasie ostatniej wojny zniszczonych zostało wiele zakładów wraz z wyposażeniem. Stąd też produkcja serów w pierwszych latach powojennych uległa poważnemu zmniejszeniu w porównaniu z okresem międzywojennym.

Po drugiej wojnie światowej mleczarstwo polskie, w tym głównie serowarstwo, przeszło wielkie przeobrażenie. Z form chałupniczego rzemiosła przekształciło się w formę produkcji przemysłowej. Wyrób serów' obecnie odbywa się w dużych zakładach mleczarskich, w których dzienny przerób mleka na sery wynosi dziesiątki tysięcy litrów. Podjęto produkcję szeregu nowych asortymentów serów nio produkowanych dotychczas w Polsce.

% y

y-~ ■

Rys. 1. Zakład serowarskl to Łowiczu przerabiający na sery CO 030 litrów

mleka dziennie

Mimo ogromnych zniszczeń wojennych, dzięki planowej gospodarce i przekształceniu przemysłu w jednolitą formę spółdzielczości oraz zapewnieniu dopływu właściwych kadr, serowarstwo stało się dynamicznie rozwijającą się dziedziną przemysłu mleczarskiego w Polsce.

Tablica I. Produkcja serów w Polsce w poszczególnych lalach

Lata	Produkcja
i...........	w tonach
1938	5 500
1946	1 842
1950	4 399
1955	11 299
1960	17 578
1965	26 752
1970	43 065
1972	53 661
1973	62 769
1974	71 988

Źródło: Materiały CZSMI.

9