wstęp do teorii polityki img 67

72

6. Nowe podejście

Świadomość zbyt wąskiego pojmowania bezpieczeństwa narastała, by osiągnąć punkt kulminacyjny w ostatniej dekadzie „zimnej wojny". Jak pisze jeden z twórców nowego podejścia do studiów nad bezpieczeństwem, Barry Buzan, związane to było „z rosnącą świadomością że wojna znika, bądź w niektórych wypadkach już zniknęła, jako opcja w stosunkach między znaczącą grupąpaństw”. Stąd też. dyskusyjne stały się twierdzenia realistów o prymacie bezpieczeństwa pojmowanego w kategoriach militarnych. Zjawisku ternu towarzyszyło nasilone postrzeganie wymiaru bezpieczeństwa (securitization) w zagadnieniach międzynarodowej gospodarki oraz środowiska naturalnego'’'. Równocześnie, przedstawiciele tradycyjnego poglądu na kwestie bezpieczeństwa ostrzegali, że poszerzenie zakresu pojęcia „bezpieczeństwo" powoduje ryzyko „intelektualnej niejasności” (intellectual incoherencej⁴⁸.

Richard M. Ullman jako jeden z pierwszych autorów' wskazał na niedostatki wąskiego pojmowania bezpieczeństwa w kategoriach wojskowych, analizując je na przykładzie polityki amcrykańskicj‘^w. Optując za szeroką definicją tego pojęcia, sugerował, żc można jc definiować ,ątic tylko jako cci [polityki zagranicznej - I.P.], ale jako konsekwencję - oznacza to, że możemy nic zdawać sobie sprawy, co to jest lub jak jest to ważne do momentu, aż nie wystąpi groźba jego utraty. W pewnym sensie (...) bezpieczeństwo jest określone i wartościow'ane przez stojące przed nim zagrożenia”⁵⁰.

Najbardziej charakterystyczną cechą nowego pojmowania bezpieczeństwa jest zmniejszenie roli państwa, które pozostaje w centrum analizy tego pojęcia, lecz

¹⁷ Zol). Bany Buzan, „Retlunking Security after the Coid War", Cooperation a>td Conflict (Nordic Journal of lnlcmaliunal Suidics), Vol. 32, No. 1, March 1997, s. 6-7. Dalej Buzan pisze, że powiążą-nie problematyki środowiska naturalnego 7 kwestiami bezpieczeństwa sięga aż lat 1960., kiedy pierwsze publikacje wpłynęły na pojawienie się świadomości negatywnego wpływu działalności człowieka, zwłaszcza eksplozji demograficznej i industrializacji na ekosystem. Z kolei proces analizy gospodarki pod kątem kwesLii bezpieczeństwa rozpoczął się, jego zdaniem, podczas gospodarczego kryzysu w Stanach Zjednoczonych w latach 1970. i postępu liberalizacji handlu i finansów międzynarodowych. Zob. lakże Burton, Vayrynen, „The end of iiiteinational relations?”, [w:] Gro-oin, Light (red.), op.ck., s. 69-80; A. J. R. Ciroom, Dominie Powcll, „From world politics to global govemance a theme in need of a focus”, (w:] ibidem, s. 84-85; Buzan, Waever, de Wilde, „Rnviron-mental, Econoinic and Soeietal Security...'¹, zwłaszcza rozdział 2 — „Security Analysis: conccplual aparatus” szerzej nt. procesu securitization.

⁴⁴ Buzan, „Rclhinking Security...”, s. 11.

⁴⁹ Jak pisał w 1983 r. na łamach International Security, „definiowanie bezpieczeństwa w kategoriach wyłącznie (bądź głównie) wojskowych tworzy głęboko fałszywy obraz rzeczywistości. Ten fałszywy wizerunek jest podwójnie mylący i stąd podwójnie niebezpieczny. Po pierwsze, sprawia on_; że państwa koncentrują się na zagrożeniach militarnych i ignorują inne, być może większe niebezpieczeństwa. Stąd obniża to ich całościowe bezpieczeństwo. Po drugie, przyczynia się do rozpowszechniającej się militaryzacji stosunków międzynarodowych, co w długim okresie może jedynie zwiększyć niedostatek bezpieczeństwa”. 7.ob- Richard R. Ullman, „Redefinrng security”, International Security, Vol. 8, No. 1, Summcr 1983. s. 129.

Ullman, op.cit., s. 133-