wstęp do teorii polityki img 62

67

4. Podejście tradycyjne

Tradycyjne pojmowanie bezpieczeństwa ogranicza się do jego wymiaru militarnego, również w tym wymiarze definiowane są możliwe jego zagrożenia. Tak rozumiane bezpieczeństwo oznacza stan, w którym nie występuje konflikt (zbrojny) i zarazem nie ma ryzyka jego wystąpienia. Jest to klasyczny, o wielowiekowej tradycji sposób postrzegania bezpieczeństwa państwa zarówno prżez. decydentów, jak i teoretyków. W teorii stosunków’ międzynarodowych znajduje on potwierdzenie w większości szkół klasycznych, najbardziej zaś-w szkole realistycznej.

W paradygmacie realistycznym podstawowym założeniem jest stan anarchii w stosunkach międzynarodowych, którego głównymi uczestnikami są państwa. Panująca pomiędzy nimi „strukturalna nieufność” (wg określenia Jeana-Baptistc’a Duroselle’a) oraz potencjalne zagrożenia ze strony innych państw sprawia, że nie istnieje absolutne bezpieczeństw o, stanowi ono natomiast najważniejszy cel polityki zagranicznej. Ze w^;zglcdu na immanentne cechy systemu, państwo jest skazane na samodzielne zapewnianie sobie bezpieczeństwa. Według realistów, może to czynić m.in. poprzez zbrojenia, sojusze, utrzymanie hegemonii, neutralność, poszukiwanie kompromisu itd. Jednakże najistotniejszą zmiennądla zachowania i maksymalizacji bezpieczeństwa jest potęga (power), w' kategoriach której definiowany jest interes państwa. Na potęgę państwa składają się różnorodne czynniki, m.in. polityczny, gospodarczy, wojskowy, jednakże ma ona wv.ględny i zmienny charakter, w zależności od pozycji i potęgi innych państw. Potęga jest bezpośrednio powiązana z bezpieczeństwem jako celem polityki zagranicznej, określając możliwość i zakres jego osiągnięcia, jakkolwiek - wg słów Hansa Morgenthau’a właśnie potęga jest celem bezpośrednim, niezależnie od celów długoterminowych³³. Państwa w swych działaniach kierują się głównie maksymalizacjąpotęgi (power politics), rywalizując o pozycję na arenie międzynarodowej, czego najbardziej zdecydowanym wyrazem jest wojna, rozumiana przez realistów za Carlem von Clauscwitzem jako kontynuacja polityki środkami militarnymi³⁴.

Podstawowym mechanizmem ograniczającym rywalizację państw, a zatem stabilizującym w pewnym stopniu stosunki międzynarodowe, jest w paradygmacie realistycznym „równowaga sil” (balance ofpower), tworząca ramy tej tywalizacji. Podobną funkcję, choć nie tak intensywnie, spełniają prawo międzynarodowe i tzw.

^JJ Szerzej na temat paradygmatu realistycznego zob. Józef Kukułka, Problemy teorii..., s. 97 100; Stephen M. Wall. „International Relations: One World, Many Theorics”, Foreign Policy, No. 110, Spring 1998, s. 31-32; John W. Burton.Tarja Vayrynen, „Theend of International relations?”, [w:] Groom, I.ight tred.), Conrerrąwraty InternationalRelatiant .. s. 69 -80; Meller, op.cit., s. 6; Otarłeś L. Glaser, „Realista as Optimists. Coopcration as Self-Help”, [w:] Brown, Cole, Jt, Lynn-Jor.es, Miller (rod.), op.cit., s. 98-99. Por. John J. Mcarsheimer, „Back to the Futurę: htstability in Kllrope after the Cold War”, International Security, tfeL 19, No. 3, Winter 1994J95, s. 3 57.

¹⁴ Por. Lawrence Frcednran. „International Security: ChangingTargets”, Foreign Policy, No. 110, Spring 1998, s. 49-50.