wstęp do teorii polityki img 61

66

nych autorów idei „wiecznego pokoju”²⁵, a pojawiła się na końcowym etapie I wojny światowej. Bezpieczeństwo zbiorowe stanowa system wspólnego zapobiegania agresji i likwidacji jej następstw'. Zasady systemu bezpieczeństwa zbiorowego obejmują: delegalizację wojny napastniczej, tj. ograniczenie ius ad bellum, pokojow-e rozwiązywanie sporów pomiędzy państwami należącymi do systemu, a także obowiązek podjęcia wspólnego działania tych państw, włączając działania zbrojne, w wypadku agresji ze strony jakiegokolwiek państwa. Systemy bezpieczeństwa zbiorowego mogą mieć globalny lub regionalny charakter. Pierwszą historycznie próbą utworzenia funkcjonującego systemu bezpieczeństwa zbiorowego była Liga Narodów, w której statucie jednak zabrakło pełnego zakazu wojny. Po II wojnie światowej podjęto ponowną próbę skonstruowania takiego systemu - jej owocem jest Organizacja Narodów Zjednoczonych, która faktycznie wypełnia kryterium powszechności, nale/.ądo niej bowiem wszystkie suwerenne państwa⁵⁰.

Jak wskazuje Hans J. Morgenthau, zaletą dobrze lurikcjonującego systemu bezpieczeństwa zbiorowego jest możliwość wspólnej troski o zachowanie bezpieczeństwa przez wszystkie państwa należące do systemu. Jako warunki funkcjonowania takiego systemu, wymienia on: zdolność stałego utrzymania przezeń sity przeważającej nad siłami potencjalnego agresora lub ich koalicji tak znacząco, by spełniała funkcję odstraszającą; identyczność koncepcji bezpieczeństwa jako zespołu chronionych wartości, przynajmniej wśród państw dysponujących przeważającym potencjałem militarnym wewnątrz systemu (tak by zachować zdolność odstraszania i obronną); wola podporządkowania sprzecznych interesów politycznych tych państw wspólnemu celowa „/definiowanemu w kategoriach obrony zbiorowej wszy-stkich państw członkowskich”³¹. Niezwykle istotną zasadą każdego systemu bezpieczeństwa zbiorowego jest/.asada niepodzielności pokoju, ingerująca w¹ klasyczny podział państw na przyjazne i wrogie: z perspektywy lojalnego członka systemu bezpieczeństwa zbiorowego „przyjacielem” jest każde państwo, które padło ofiarą agresji, wrogiem zaś - państwo agresor. Ponadto, w systemie takim istnieje jasna definicja agresji, rozumianej jako naruszenie integralności terytorialnej państwa³².

⁷⁹ Najhardziej zimnym autorem, którego nazwisko łączy się z ideą „wiecznego pokoju”, był Immanucl Kant, odnoszący swój projekt do wszystkich państw świata. „Wiecznego pokoju’⁷ w Europie dotyczyły m.in. projekty Williama Penna, Józefa Kajetana Skrzentskiego, Adama Czartoryskiego, Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego. Szerzej zob. Ryszard Zięba, „Prawne kształtowanie międzynarodowego ładu pokojowego”, Sprawy Międzynarodowe, 1991, nr 3, s. 90.

³⁰    Zięba, „Prawne kształtowanie międzynarodowego ładu...”, s. 93-94. Por. Bartna, op.cit., s. IS7 201.

³¹    Zob. Hans J. Morgenthau, Politics Among Haliom. The Srruggle for Power and Teatr, New York: Alfred A. Knopf 1967, Fourth Edition, s. 397-398.

³²    Zob. Barrea, op.cit, s. 190-191; Charles A. Kupchan, Cliflord A. Kupchatl, „The Promise of Co!lective Security", [w:] Michael E. Brown, Owen R. Cote, Jr., Sean M. Lynn-Jones, Steven F.. Miller (red.), Theories of War and Peace: An International Securit)' Reader. Cambridge, Massachusetts London, England: The MIT Press 1999, s. 397-398,