67368 wstęp do teorii polityki img 56

61

nie, pomimo postępującego procesu internacjonalizacji w stosunkach międzynaro-dowych oraz nasilenia procesów integracyjnych".

Analizując bezpieczeństwo jako stan pewności państw i ludzi, J. Kukułka wyróżnia trzy jego wymiary: podmiotowy, przedmiotowy i procesualny. W wymiarze podmiotowym bezpieczeństwo to „pewność istnienia i przetrwania poszczególnych uczestników stosunków międzynarodowych oraz ich zbiorowości”, oparta na braku dostrzegalnych zagrożeń. W wymiarze przedmiotowym równoznaczne jest z pewnością „rozwoju tożsamości i aktywności poszczególnych uczestników stosunków międzynarodowych oraz ich zbiorowości”, a dotyczącą istnienia niezbędnych ku temu warunków, np. systemów wewnętrznych czy uwarunkowań zewnętrznych. W wymiarze procesualnym, a zatem perspektywicznym, bezpieczeństwo to „pewność funkcjonowania i rozwoju poszczególnych jednostek oraz zbiorowości środowiska międzynarodowego”. Gwarantuje ona przewidywalność przyszłości i istnienie szans maksymalizacji swoich interesów. Wszystkie wymiary bezpieczeństwa: podmiotowy, przedmiotowy i procesualny są współzależne¹².

Analizując badania nad pojęciem bezpieczeństwa, trzeba jednak stwierdzić, że proponowane przez J. Kukułkę ujęcie procesualne jest stosowane dosyć rzadko. Najczęściej spotykane w badaniach jest ujęcie podmiotowe, skoncentrowane na pojęciach bezpieczeństwa państwa (bezpieczeństwa narodowego) i bezpieczeństwa międzynarodowego¹³, najistotniejszych w analizie politologicznej i najczęściej stosowanych w dokumentach państw i organizacji międzynarodowych. Stosując kryterium przestrzenne, wyróżnić tnoźna natomiast bezpieczeństwo lokalne, subrcgionalne, regionalne, ponadregionalne oraz globalne. Czasami można także napotkać na skonstruow any na podstawie kryterium przedmiotowego (o którym szerzej - poniżej) podział na koncepcje bezpieczeństwa międzynarodow ego: subor-dynacyjnąi koordynacyjną’⁴.

2. Wymiary bezpieczeństwa

Szerokie pojmowanie bezpieczeństwa we współczesnych studiach nad bezpieczeństwem po zakończeniu „zimnej wojny” implikuje istnienie wielujego wy-

¹¹    Zob. Ryszard Zięba, „Celu polityki zagranicznej”, [w:] Józef Kukułka, Ryszard Zięba (red.), Polityka zagraniczna państwa. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1992, s. 61

¹²    Szerzej zob. Józef Kukułka, „Narodziny nowych koncepcji bezpieczeństwa”, [w:] Józef Kukułka (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe w Europie Środkowej po zimnej wojnie. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Instytut Stosunków Międzynarodowych 1994, s. 40-41.

¹³    Zob. Ryszard Zięba, „Bezpieczeństwo Europy Środkowo-Wschodniej jako problem badawczy”, [w:] Historia - polityka stosunki międzynarodowe. Księga jubileuszowa na 65 jecie profesora Józefa Kukułki, Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA 1994, s. 301.

¹¹ Zob. Zięba, „Kategoria bezpieczeństwa...”, s. 7.