wstęp do teorii polityki img 213

203

Optymalny dobór środków i metod

W nauce o stosunkach międzynarodowych przyjmuje się, że cci końcowj' determinuje środki jego realizacji. Ponadto uznaje się, że środki działań zewnętrznych państwa pośredniczą między celami zamierzonymi i wyobrażonymi a celami osiągniętymi w efekcie działania⁵⁸. Kompleksowy charakter uwarunkowań działalności państwa w środowisku międzynarodowym sprawia, że do każdego nawet pośredniego celu musi ono dobrać różne środki⁵⁹.

T. Łoś-Nowak postrzega kwestię doboru metod i środków przez pryzmat procesu konceptualizacji celów polityki zagranicznej*. W procesie dostosowania metod i środków do zamierzonych celów należy właściwie określić własne możliwości i nie w mniejszym stopniu możliwości innych krajów*'. Dobór środków i metod polityki zagranicznej jest uwarunkowany także przez cechy środowiska międzynarodowego.

Można skonstatować, żc racjonalne działanie państwa musi opierać się na adekwatności środków do celów, a więc ilość i jakość środków powinna wpływać na wybór i hierarchię celów'polityki zagranicznej, zwłaszcza, że jeżeli cele nieprzy-stajądo środków, to taka polityka zakończy się niepowodzeniem⁶²

Cele rzeczywiste i potencjalne mogą być zbieżne, sprzeczne lub neutralne w sto-sunk u do celów innych państw, ale zawsze zależąod potencjalnych lub realnych środków i metod działania⁶⁵. Dlatego poprawna analiza efektywności polityki zagranicznej podmiotu wymaga przeglądu środków, które pozwalają przechodzić od koncepcji do decyzji, działania i wykonania założeń danej polityki zagranicznej w określonym czasief’*.

Można w sposób szczegółowy analizować wpływ poszczególnych środków i metod na stopień efektywności realizacji zadeklarowanych celów’ polityki zagranicznej państwa. Jednakże, co wydaje się najistotniejsze, dobór środków zależy od możliwości potencjalnych państw a, uwarunkow ań państwa oraz rozpoznanej wrażliwości innego podmiotu, subsyslemu czy' s}'stemu międzynarodowego na dobrany środek. Dlatego nie wydaje się konieczną analiza poszczególnych środków i metod oddziaływania państwa na arenie międzynarodowej.

ⁿ Zob. Kukułka, „Polityka zagraniczna jako element.s. 7 26. Szerzej na temat środków polityki zagranicznej p3ń$twa zob. rozdz. IV niniejszej książki.

Szerzej zob. też Kazimierz Sobczak, „Niektóre środki polityki zagranicznej (próba charakterystyki)”, jw:j Pałyga, Symonides (red.), op.cit., s. iOl 110; Ilolsti. op.cit., s. 174-207; Fredcrick Hermann, „Policy Classification: A Kcy totheComparativc Study ofForeign Policy", jw:J Rosenau, Davis, East (red.), op.cit., s. 60-76.

⁶⁶ Zob. Lot-Nowak, op.cit,, s. 200.

⁴ⁱ Szerzej na ten temat zob. Kiaus Knorr, „Notes on the Antdysis of National Capabilities", [w;] Rosenau, Davies, Hast (red.), op.cit., s. 175-185.

“ Zob. Irena Popiiik-Rysińska, „Środki i metody polityki zagranicznej”, [w:] Józef Kukułka, Ryszard Zięba (red.). Polityka zagraniczna państwa. Warszawa; Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1992, s. 95.

^w Roger Hilsman, „Intelligence and Poiicy-Making in l-orcign Affairs”, fw:j Rosenau (red.). International Politics and Foreign Policy, s. 209-211 ;Katevi. J. Hnlsti JnternalionalPolilics: A b'ra-mework for Anatysis, New York: Englewood Cliffs 1967, s. 126-135. Por. Aron, s. 69-99.

⁴⁵ Kukułka,,.Mctcf.y analizy...", s. 30.