Łacina

30

Przymiotniki o 1 zakończeniu

Nom.	felix (szczęśliwy, -a, -e)	felices, felicia
Gen.	felicis	felicium
Dat.	felici	felicibus
Acc.	felicem, felix	felices, felicia
Abl.	felici	felicibus
Voc.	felix!	felices! felicia!

Uwaga. Kilka przymiotników deki. III odmienia się według odmiany spółgłoskowej (-e, -a, -urn), np. vetus, gen. veteris - stary; pauper, gen. paupera - ubogi; dives, gen. dmtis - bogaty; princeps, gen. princlpis - pierwszy.

Ćwiczenia

1.    Połącz z rzeczownikami: dea, amicus, templum odpowiednią formę przymiotnika celeber i odmień te wyrażenia.

2.    Określ przypadki zwrotów: puero forti, puerorum fortium, pueros fortes, belli ingentis, bella ingentia, bellis ingentibus. Przetłumacz te zwroty.

3.    Przetłumacz i zapamiętaj zwroty i sentencje: Vita brevis est, ars longa. Homo est anlmal rationale. Patria communis est parens omnium nostrum. Longum iter est per praecepta, breve et efflcax per exempla. Consuetudo est altera natura. In dubio pro reo. Per acclamationem. Qualis domlnus, talis servus. Homlnes, dum docent, discunt. Quantum scimus, gutta est, ignoramus marę.

LECTIO SEPTIMA De dcłphino

Historia vera, sed mira, a C. Plinio¹ narratur. In Afrlca erat urbs Ilippo; prope urbem erat magnus lacus; ille lacus flumme cum mari coniungebatur. Hic omnes incólae, praesertim pueri, navigare atąue natarć solebant. Unus puer audax procul a litore natabat; sublto delphinus apparet. Primum cum puero ludebat, mox puer in delphini tergo portabatur. Ita puer primum in

mmc portabatur, deinde terrae amicisąue reddltur. Postcro die revenit ilt Iphinus et pueros ad se vocare videtur. Timor a pueris depomtur, ap-piupinąuant et cum delphino ludunt. Sed ille primus puer a delphino pmccipue carus habebatur; neuter timet, neuter timetur, itaąue puer diu n delphino per undas portatur. Et iam multi de rc mira audiebant atque i civitatlbus diversis veniebant. Itaque mox loeus quietem suam amittit. I mułem incolae irati delphino mortem parare constituunt. „Nam - inquiunt nisi ita fecerimus, multi semper in urbem nostram convenient, nos quietem millum habeblmus”. Itaque miser delphinus occidltur.

vn us, -a, -um - prawdziwy Mllrus, -a, -um - dziwny liirus, -us m - jezioro Ille, -a, -ud - ów, tamten llimien, -mis n - rzeka i oniungo, -ere - łączyć Ille tutaj

priiescrtim - zwłaszcza, przede wszystkim linio, -are - pływać KOlfio, -'tre - mieć zwyczaj iliidiu, -cis - odważny, zuchwały procul - daleko

ii, ni) (z abl.) - od, z (w oddaleniu)

III us, -oris - brzeg, wybrzeże Hiiblto - nagle

lippurćo, -ere — ukazywać się Itilgum, -i n - grzbiet, plecy mldo, -ere - oddawać, zwracać |H)Nt{ro die - następnego dnia yldfior, vidcri - wydawać się icwcnio, -ire - wracać

video, -ere - widzieć timor, -is m - strach depono, -ere - kłaść, odkładać praecipue - szczególnie neuter, -a, -um - żaden z dwóch unda, -ae / - fala dvitas, -atis / - państwo, miasto diversus, -a, -um - różny loeus, -im - miejsce, miejscowość ąuietem amitto, -ćre - tracić spokój, ciszę

iratus, -a, -um - rozgniewany mors, mortis / - śmierć constituo, -ere - postanawiać nisi - jeśli nie, gdyby nie facio, -ere - czynić, robić nos - my

nullus, -a, -um - żaden miser, misera, miserum - nieszczęśliwy, biedny

occido, -ere - zabijać

Objaśnienia gramatyczne

ln(!icntivus praesentis i imperfeeti passivi czasowników czterech koniugacji. Nl mnę bierną czasów: praesens, imperfectum i futurum tworzymy w ten sposób, że zastępujemy końcówki strony czynnej odpowiednimi końcówkami iiliony biernej.

Końcówki	passivi
Singularis	Pluralis
1) -or, -r	-mur
?,) -ris	-mini
1) -tur	-ntur

1

C. Plinius (Caius Plinius Secundus) - Pliniusz Starszy (23-79 n.e.) pisarz i uczony. Dzieło Historia naturalna obejmuje wiadomości o stanie ówczesnej wiedzy w zakresie geografii, etnografii i nauk przyrodniczych. Pliniusz zginął w czasie wybuchu Wezuwiusza, do ostatniej chwili notując swoje obserwacje.