Łacina 8

Tak samo odmieniają się przymiotniki II deklinacji zakończone na -um. Tablica odmiany przymiotników I i II deklinacji Singularis    Pluralis

	m	/	n	m	/	n
Nom.	bonus	bona	bonum (dobry, -a, -e)	boni	bonae	bona
Gen.	boni	bonae	boni	bonorum	bonarum	bonorum
Dat.	bono	bonae	bono	bonis	bonis	bonis
Acc.	bonum	bonam	bonum	bonos	bonas	bona
Abl.	bono	bona	bono	bonis	bonis	bonis
Voc.	bonę	bona	bonum	boni	bonae	bona
Nom.	liber	libera	liberum (wolny, -a, -e)	liberi	liberae	libera
Gen.	liberi	liberae	liberi	liberorum	liberarum	liberorum
Dat.	libero	liberae	libero	liberis	liberis	liberis
Acc.	liberum	liberam	liberum	liberos	liberas	libera
Abl.	libero	libera	libero	liberis	liberis	liberis
Voc.	liber	libera	liberum	liberi	liberae	libera

Koniugacja III. Do kon. III należą czasowniki, których temat kończy się na spółgłoskę.

Indicativus praesentis activi:

Singularis	Pluralis
1) leg-o (czytam)	leg-i-mus (czytamy)
2) leg-i-s	leg-T-tis
3) leg-i-t	leg-u-nt
ImperatiYus praesentis activi:
2) leg-e! (czytaj!)	leg-i-te! (czytajcie!)

Infinitivus praesentis activi:

leg-e-re (czytać)

Uwaga. Między tematem a końcówką osobową występuje samogłoska a w 3 osobie plur. -u. W infinitivie praes. act. między tematem spółgłoskowym a końcówką występuje krótkie -e, zwane często spójką. Do III kon. należy też grupa czasowników zakończonych w 1 osobie sing. na -io, -uo, np. capio — chwytam, facio - czynię, constituo - ustanawiam.

Odmiana czasownika posiłkowego sum - jestem

Indicativus praesentis activi:

Singularis

1)    sum (jestem)

2)    es

3)    est

Pluralis

sumus (jesteśmy)

estis

sunt

lni|M-in(iviis praesentis activi:

)) (»mI (bądź)    este! (bądźcie)

lnrinitiviis praesentis activi: i»w«o (być)

tlWHKH. Czasownik sum łączy się z wieloma przedrostkami, tworząc nowe znaczenia, np.: Itlmilll, (themt jestem nieobecny, adsum, adesse - jestem obecny, pomagam, praesum, pracessc Inni om nu czele, dowodzę i inne. W razie potrzeby znajdź odpowiednie formy w gramatyce.

Ćwiczenia

I Przetłumacz: Puer parvus est, sed dicit: „Magnus sum”. Bonus discipulus mim. Discipulus parvo puero dicit: „Magnus non es”. Discipuli dicunt: „Bcati niimus, quia boni discipuli sumus”. Magister discipulis dicit: „Beatus sum, i|iiln boni discipuli estis. Boni discipuli semper este!”. Znajdź w powyższych /daniach orzeczniki. Jaka jest różnica w orzeczeniu w języku polskim I łacińskim?

2.    Uzupełnij: Danubius fluv... alt... est. Marcus et Titus discipul... ignav... non sunt.

3.    Przetłumacz jeszcze raz i zwróć uwagę na przypadki: Populus Romanus Miirciiiin Coriolanum vocat. Virginia maritum inimicum appcllat. Coriolanus Volscos amicos putat. (konstrukcja podwójnego accusativu po niektórych czasownikach).

4.    Przetłumacz: Sine ira et studio. Multum, non multa. Divlde et impera! Ab ovo. Bonum publlcum. Curriculum vitae. Per aspera ad astra! Verba volunt, scripta manent. Cogjto, ergo sum. Habent sua fata libelli. Otia post liogotia.

5.    Przetłumacz i zwróć uwagę, na jakie pytanie odpowiada in w poniższych zdaniach: Romulus et Remus in casa habltant. Aeneas in Italia patriam novum parat. Tandem in patriam reveniunt. Troiani in Italiam migrant. In Ncliola sumus; in scholam libenter properamus.

LECTIO QUARTA

De Cincinnato (a. 460 ab u. c.)

Ubi hostes urbi Romae appropinąuant, consules dictatorem creabant. Diclator summum imperium habebat, dum perieulum manebat. Olim Romani cum Yolscis Aequisque bellum gerebant. Hostes copias Romanas propc