IMAG0744 (3)

XIII

I. ŻYCIORYS

Ten portret na początku tomu! Spokojnie, ale przenikliwie wpatruje się w nas opanowany, wytrwały, zawzięty w pracy myśliciel. Wyrazista twarz, wyrzeźbiona przez długoletnie wysiłki umysłowe. Skupienie i leciutki uśmiech życzliwy.

Na klapie surduta order świadczy o tym, jak filozof cenił sobie ten dowód uznania ze strony swego monarchy.

ii Lata rozwoju w Oldenburgu, Jenie, Szwajcarii i Bremie

(1776—1802)

Jan Fryderyk Herbart urodził się w Oldenburgu 4 maja 1776 roku. Rodzina jego wywodzi się jednak z południowo-zachodniej Turyngii. Pradziadek naszego filozofa był skromnym tkaczem materiałów lnianych w Ostheim (wyżyna Eisenachska). Wybił się dopiero jego syn, a.,/więc dziadek Jana Fryderyka. Usilną pracą zdobył wykształcenie, w 1734 r. został powołany na rektora gimnazjum w Oldenburgu, i na tym stanowisku pracował 34 lata. Jego syn Tomasz Gerhard, ożeniony z Lucją Margaretą Schiitte, córką lekarza w Oldenburgu — to rodzice autora Za-rysu. Ojciec był prawnikiem, radcą sprawiedliwości.

Tak więc J. F. Herbart pochodził z rodziny, która dzięki zaletom charakteru, wybitnym zdolnościom umysłowym i pracowitości przebiła się ze stanu rzemieślniczego do stanu pracującej inteligencji.

Był jedynakiem, otrzymał jednak wychowanie surowe i hartujące. Zawdzięczał je matce, kobiecie rozumnej i energicznej. W gimnazjum oldenburskim był uczniem nad wiek rozwiniętym. Mając lat 16 już czytał Kanta Podstawy metafizyki moralności IGrundlegung zur Metaphysik der Sitten). Książka ta zrobiła na nim wielkie wrażenie. Powiedział, że nigdy nie zapomni, jak Kant przeciwstawił się moralności uznającej za cel życia przyjemność.

Wraz z zainteresowaniami filozoficznymi rozwijał się w młodzieńcu pociąg do nauk ścisłych, a zwłaszcza do matematyki,