IMAG0764 (7)

XXXIII

praw mechaniki, tak że znając siłę i kierunek uderzeń orśiz siłę tarcia można ich ruch ująć w formuły matematyczne. Wyobrażenia się również poruszają, tylko w innym sensie niż kule. Ruch kul jest ekstensywny i polega na przechodzeniu z miejsca na miejsce nie tylko w czasie, alei w przestrzeni. Ruch wyobrażeń natomiast jest intensywny, odbywa się tylko w czasie i polega nar przechodzeniu od jednego stopnia ich jasności do drugiego.

Herbart tak o tym mówi w Podręczniku psychologii; „Wyobrażenia są w stanie równowagi, gdy między nimi ustały wzajemne hamowania. Stopniowo do tego dochodzi; natomiast ciągłą zmianę stopnia ich zaciemnienia nazwijmy ich ruchem" ^2S.

t teraz błyska myśl charakterystyczna dla psychologii Her-barta: a może dałoby się ująć ten ruch w formuły matematyczną. jak to zrobiono dla, ruohjU jkpl?,, Herbart nie tylką.^wpadł na tę^myśl, ale ją wykonał, (stworzył statykę, obliczającą stany równowagi wyobrażeń,-i dynamikę, obliczającą ich ruch. Razem sjtą. statyka i dynamika składają się na „mechanikę umysłu”²⁴^

^r~2Pota zadanie z tej mechaniki: „Z dwu wyobrażeń P i II po»«ąlhamowaniu resztki r i *£> stopiły się; należy podać, jaką pomoc otrzymuje jedno z łych wyobrażeń od drugiego, w razie gdy ono .zostanie jeszcze bardziej zahamowane?” .

„Rozwiązanie. Niech P będzie pomagającym wyobrażeniem; pomaga ono siłą f= r, jednak tę siłę może sobie ZZ przyswoić

tylko w stosunku q :U. A zatem II otrzymuje od P pomoc a P od 17 pomoc — " ²⁵.

Pozwala to zrozumieć, w jaki sposób Herbart stosował matematykę w swojej psychologii. Dużo w tym dowolności przy pozorach ścisłości. Obecnie nie czyni się też z psychologii me-

²³    Lehrbuch zur Psychologie, pkt 13.

²⁴    Jwzob. również Psychologie ais Wissenschaft, I, pkt 36 i n. Lehrbuch zur Psychologie, cap. III, s. 23.

3 — Pisma pedagogiczne