Image 40 (4)

Rozdział IX

W i e< I za p o/.aź r ó (11 o w a

I. Unvsi wprowadzające

Mówiliśmy w poprzednim rozdziale, że historyk przystępując do badań nad wstępnym opracowaniem źródeł, nazwanych krytyką zewnętrzną i wewnętrzną musi być wyposażony w odpowiednią wiedzę, bez niej nie możliwe byłoby przystąpienie do prowadzenia takich badań. Każdy historyk, każdy naukowiec, nawet każdy człowiek dysponuje określoną wiedzą zdobytą w ciągu swego życia różnymi drogami i w różny sposób. Rozpoczynając tok badań nad kolejno wybraną dziedziną, historyk rozpoczyna prace od badań źródłowych, w których poszukuje faktów niezbędnych do rekonstrukcji określonego wycinka dziejowego. Zarówno poszukiwanie faktów, ich selekcja, ocena pod względem wartości merytorycznej i formalnej, oraz icłi „ustawienie w łańcuchu dziejowym", czyli rekonstrukcji dziejowej, wszystko to odbywa się przy czynnym udziale posiadanej przez historyka wiedzy ogólnej. Bez niej niemożliwe byłoby przystąpienie do żadnych z etapów badań nad źródłami ani niemożliwa byłaby rekonstrukcja przeszłej rzeczywistości. Spośród wielu innych także kolejne badania źródłowe wzbogacają wiedzę historyka, wiedzę stale uzupełnianą i poszerzaną.

Wiedza źródłowa historyka to la. którą w momencie badań \vvdo-bywa z określonego źródła. Po jej wydobyciu przechodzi ona do „bazy" (umysłu) dotychczasowej wiedzy ogólnej wzbogacając ją i powiększając jej zakres ilościowy i tcmatvcznv. Na oeól histor\ev i metodologowie historii przez długi czas nie zawracali uwagi na wyodrębniające się przecież wyraźnie - wiedzę źródłową wydobywaną ze źródła i wiedzę ogólną historyka, którą zdobywa i komasujc w umyśle w ciągu całego swego życia. Na tę kapitalną sprawę, niezmiernie ważną w metodologii historii zwróci! dopiero uwagę'Jerzy Topolski, który dokonał wyodrębnienia wiedzy źródłowej od wiedzy ogólnej, tę ostatnią w odróżnieniu od wiedzy źródłowej, nazwał wiedzą pozaźródłową. Jerzy Topolski stał się też twórcą koncepcji pojęcia, struktury i roli wiedzy pozaźródłowcj w badaniu historycznym. Zawarł je w kilku napisanych przez niego pracach metodologicznych, historii między innymi w pracy: Metodologia historii (1968, 1984) oraz w pracy: O pojęciu i roli wiedzy pozaźródłowcj w badaniu

121