image090 (7)

U. Nfcemirrio. Kalulcrnw aMttr, Wjranu 2007. ISBN 9ft-lU-M«a?-ll-& C by WAIP 200?

Planowanie kierunkowe 181

dydaktycznego, najwcześniejszy i najogólniejszy, decydujący o sensie i powodzeniu dalszych etapów tego planowania.

Najwygodniejszym sposobem planowania kierunkowego jest sporządzenie tabeli. Przedstawiamy w niej cele emocjonalne i cele poznawcze kształcenia w układzie krzyżowym (w „główce” i w „boczku" tabeli), a następnie umieszczamy w nim {w polu tabeli) nazwy modułów (działów) programowych, których wkład w osiągnięcie tych celów jest największy. Przykładem jest tab. 30 (według Marii i Michała Augustyniaków, 1999; wyboru dokonał Julian Ochenduszko, 2005).

Tabela 30. Plan kierunkowy przyrody w klasa* IV szkoły podstawowej (wybrana część)

		CELE EMOCJONALNE
		1. Dostrzeganie różnorodności i piękna przyrody	II. Odczuwanie wrę zi z miejscowością, regionem, krajem	III. Wykazwanie szacunku i odpowiedzialności wobec przyrody	IV. Bezpieczne i higie-niczne zachowanie się w szkole i środowisku
UJ w g z r^i O o- UJ —1 UJ w	1 Poznanie różnorodnośo organizmów i środowisk żyda	Krajobraz Flora i fauna	Krafobraz
	2 Wyjaśnianie zależności istniejących w przyrodzie, a głównie człowieka i środowiska	nora i fauna	Cięta i skały Orhrona przyrody	Flora i fauno Powietrze Krojobraz Woda	Człowiek
	3. Umiejętność dokonywania obserwacji i opisu obiektów i zjawisk przyrodniczych	Woda Krajobraz Fbiai fauno		Woda Flora i fauna	Woda Orbr ono przyrody
	4. Poznanie budowy i czynności życiowych człowieka	Człowiek	Człowiek	Człowiek	Człowiek

Tabelaryczne ujęcie planowania kierunkowego umożliwia trojaką interpretację programu kształcenia:

1.    Według celów emocjonalnych (kolumnami): w tab. 30 akcent pada przy celu I na „Florę i faunę" oraz „Krajobraz", przy celu III na „Florę i faunę" oraz „Wodę", a przy celu IV na „Człowieka”.

2.    Według celów poznawczych (wierszami): tu dominuje cel 2: „Wyjaśnianie zależności w przyrodzie”, któremu służy siedem modułów programowych, a cel 4 jest reprezentowany przez jeden, właściwy dla niego, moduł: „Człowiek”.

3.    Według materiału kształcenia (pole tabeli): plan pokrywa dość równomiernie całe pole, przy czym moduły biologiczne - „Fauna i flora” oraz

www.waip.com.pl

8 N5*iT»irrla Kttlrfcrnu- nMm. Wtimwa 2007. ISBN 9»-83-60807.11^ C by WAIP2007

182 Rozdział 6, Trzy etapy pilnowania dydaktycznego

„Człowiek" - mają w nim największe znaczenie, a tuż za nimi mieszczą się dwa moduły geograficzne: „Krajobraz” i „Woda".

Plan kierunkowy spełnia trzy ważne funkcje: (1) porządkuje emocjonalne i poznawcze cele kształcenia, (2) wiąże te cele z materiałem, (3) daje wstępną orientację co do podziału czasu potrzebnego uczniom do osiągnięcia tych celów.

W zakresie celów kształcenia plan kierunkowy powinien być wystarczająco szczegółowy na to, by cele każdej lekcji mogły być z niego wywiedzione. Decyzje

0    celach działania edukacyjnego powinny być bowiem podejmowane przed decyzjami o materiale kształcenia. Sformułowanie celów musi poprzedzać dobór środków działania, bo inaczej to działanie traci busolę i przestaje być dokonywaniem planowej zmiany w uczniach. Dopisywanie osobnych celów kształcenia, w tym zwłaszcza „wychowawczych” (emocjonalno-światopoglądowych), do materiału pojedynczej lekcji jest nadużywaniem, a często nawet ośmieszaniem analizy celów (Niemierko, 1997, s. 142-144). Istotne zmiany w uczniach dokonują się przecież powoli, a nie na jednej lekcji, na poczekaniu.

Interpretacja tab. 30 wykazała szczególną rolę „Dostrzegania różnorodności

1    piękna przyrody", „Wyjaśniania prawidłowości przyrodniczych” oraz zagadnień mieszczących się w module „Człowiek”. By jednak ustalić podział czasu pracy uczniów ze względu na cele kształcenia w poszczególnych modułach (wewnątrz nich), potrzebna jest - obok decyzji o kierunku - decyzja o wynikach, jakie mają być osiągnięte, a więc o punktach dojścia w wybranym kierunku. Uzyskujemy to przez planowanie wynikowe.

Planowanie wynikowe

Planowanie wynikowe określa wymagania programowe w związku z kolejnymi tematami zajęć. Obejmuje moduł programowy, dział lub kilkugodzinną jednostkę tematyczną przedmiotu. Stanowi przewidywanie osiągnięć uczniów w tym module (dziale, jednostce), a zarazem unormowanie oceny pracy uczniów i nauczyciela wymaganiami programowymi. Gdy uczniowie poznają na czas te wymagania i będą mogli pracować na wybranym przez siebie poziomie, planowanie wynikowe umożliwia kształcenie według wymagań, scharakteryzowane w poprzednim rozdziale.

W ostatnich latach ten rodzaj planowania zajęć edukacyjnych zyskuje uznanie pedagogów, a wydawnictwa metodyczne zawierające plany wynikowe głównych działów wybranych przedmiotów stają się powszechnie dostępne. Część z nich to plany o jednym poziomie wymagań, co zwykle znaczy, że będą wykonane tylko przez najlepszych uczniów, choć mogłoby także znaczyć, że dostosowano ten poziom do uczniów wolniej rozwijających się, a bardziej zaawansowani osiągają go