image111 (10)

B. Nirmwtko. Katatonie sMne. Waistaw* 2007. ISBN V78-S3SO507.il-8. * by WAIP 2007

Pokaz 221

CHABRY

Joasia przyniosła do szkoły duży bukiet chabrów i postawiła na stole pani Teresce od matematyki. Bo Joasia lubiła panią Tereskę.

Pani Tereska była trochę zdenerwowana wczorajszymi przeżyciami w szkole, ale teraz na widok kwiatów rozpogodziła się.

-    Widzicie dzieci, ile dobra i piękna jest ukryte w tych skromnych kwiatach?

-    powiedziała do klasy.

Wtedy Januszek podniósł rękę i powiedział:

-    A mój tata mówi, że te chabry to chyba diabeł sieje!

Klasa się roześmiała. Panią Tereskę na chwilę zatkało i dlatego zdążyła przypomnieć sobie, że tata Januszka jest rolnikiem i uprawia zboże. Dlatego, zamiast nakrzyczeć na Januszka, tylko uśmiechnęła się w zamyśleniu.

Bo większość spraw różnie wygląda, jeśli spojrzeć na nie z różnych stron.

Takie zdarzenia są szkolną codziennością. Spośród czterech funkcji środków dydaktycznych, wymienionych w r. 4 (tab. 25), wywoływanie przeżyć i kształtowanie postaw wobec rzeczywistości jest najtrudniejsze i najbardziej powolne. Psychologowie dowodzą, że mało doświadczeni obserwatorzy uważają świadectwo zmysłów i jego kategoryzację za całkowicie pewne („absolutyzm fenomenalistycz-ny"), a więc upierają się przy swoich odczuciach (Zimbardo i Ruch, 1997, s. 225n).

Kierowanie obserwacją w trakcie pokazu wymaga starannego przygotowania. Jego reguły można sformułować następująco (wykorzystano: Gagnć i in., 1992, s. 207):

1.    Ustal, co ma być obserwowane i w jaki sposób. Określ spodziewany wynik pokazu i zaplanuj jego organizację, w tym maksymalny czas trwania.

2.    Postaraj się przewidzieć reakcje emocjonalne uczniów na pokaz i jego obiekt. Mogą chcieć wykorzystać okazję do czynności nieprzewidzianych planem.

3.    Przygotuj grupę uczniów do pokazu. Uzgodnij lub przypomnij cel obserwacji, jej zasady i sposób przeprowadzenia, dobierz sobie pomocników.

4.    Postaraj się o sproblematyzowanie pokazu. Lepiej będzie, gdy uczniowie będą poszukiwali odpowiedzi na pytania, nie zaś tylko spostrzegali obiekty i procesy.

5.    Postaraj się o interaktywne środki dydaktyczne i ogranicz symulację. Uczniowie zyskają zapewne motywację do uczenia się, choć kosztem tempa lekcji.

6.    Wykorzystaj komputery do rejestracji i analizy danych. Sprzęt elektroniczny ułatwi wykorzystanie pokazu, ale nie zastąpi uczniom kontaktu z otaczającym światem.

www.waip.com.pl

B, Nirmifriio, Ksttatame atoine, Vfartawt 2007. ISBN V78-«3-«CKCC-l 1 -8. < ty, WAlP 2007

222 Rozdział 7 Kształcenie indy wtdwlne

7.    Zapewnij uczniom dobrą widzialność i słyszalność. Pożądany jest pokaz obiektów i procesów na każdym stanowisku w pracowni i na każdej ławce w klasie.

8.    Sprawdź sprzęt i zapewnij sobie pomoc techniczną, w razie gdy zawiedzie. Musi istnieć gotowe „wyjście awaryjne" z każdej trudnej sytuacji.

9.    Po zakończeniu pokazu oceń jego wartość. Zastanów się, czy te same cele emocjonalne i poznawcze nie mogły być uzyskane inaczej, sprawniej organizacyjnie.

Opowiadanie

Opowiadanie (narracja) jest wypowiedzią wielozdaniową zawierającą fabułę, czyli układ zdarzeń. Szczególne znaczenie w opowiadaniu ma akcja, czyli ciąg zdarzeń przyczynowo powiązanych, np. ciąg zachowań człowieka i konsekwencji tych zachowań. Opowiadanie jako metoda kształcenia ma jednak luźną kompozycję i, obok akcji, może mieścić opisy, monologi i dialogi, charakteryzujące wybrane sytuacje i bohaterów zdarzeń.

Narratorem jest zwykle nauczyciel. Aby jego opowiadanie mogło wesprzeć, a w niektórych przypadkach nawet zastąpić pokaz i własne działanie ucznia, musi on wykazać się wysoką kompetencją komunikacyjną, która - w odróżnieniu od kompetencji językowej, obejmującej jedynie umiejętność porozumiewania się mową - wymaga umiejętności posługiwania się językiem odpowiednio do sytuacji i do słuchaczy (Kurcz, 2000, s. 246). Nauczyciel zdobywa i rozwija tę kompetencję, czytając literaturę dla dzieci i młodzieży w danym wieku oraz obserwując reakcje słuchaczy.

Opowiadanie często łączy czas przeszły („Podróżni wyruszyli...”) z teraźniejszym („...maszerują na północ..."), a jego akcja może być przedstawiana w każdej osobie liczby pojedynczej i mnogiej („Nagle spostrzegam...”, „spostrzegacie...", „spostrzega...” itd.). Urozmaicenie gramatyczne i stylistyczne opowiadania nauczyciela może przyczyniać się do rozwoju językowego słuchaczy, środki wyrazu służą jednak przede wszystkim ich przeżyciom.

Ze względu na wartość emocjonalną opowiadania dzieci chętnie wielokrotnie słuchają tych samych baśni, co nic musi znaczyć, że przeżywają to samo. Słuchając baśni, dziecko interpretuje je na swoim poziomie rozwoju umysłowego. Nawiązując do piagetowskiej teorii stadialnego rozwoju poznawczego, Ewa Guttmejer (1982) stwierdziła, że między III a V klasą szkoły podstawowej „interpretacje faktyczne" baśni (rzeczywista dosłowność tekstu) maleją z 25 do 4 procent uczniów, „interpretacje baśniowe” (uznanie fikcji, ale bez potrzeby wnioskowania) - z 34 do 23 procent uczniów, „interpretacje symboliczne" (treść utworu jako symbol