Image111 (2)

Obciążenia podane	Zainstalowana dioda
5V - 21A	2x5A Schottky
3,3V- 15A	2x5A Schottky
12Y-8A	2x3A Si

Juk nic pisałem, tu nie pisałem, ale ostatnio nabrałem ochoty do pisania, a to 7. kilku przyczyn. Po pierwsze, chcę mieć łączność z moim ulubionym miesięcznikiem RdW, po drugie, ponad 40 lut siedzę „po uszy” w elektronice (RTV, adaptery, magnetofony, trochę elektronika przemysłowa, a od 12 lai monitory i zasilacze), i po trzecie, chciałbym, aby z mojego doświadczenia skorzystali inni.

Dla przykładu w numerze 1/05 jest opis wykorzystania zasilacza PC, do którego mam kilka uwag

Otóż opis ten dotyczy zasilacza w idealnym stanie, a takich zasilaczy jest niewiele i są dość drogie. Z kolei zasilacze dostępne z odzysku mają często szereg niewidocznych na pierwszy rzut oka mankamentów, które pogarszają ich pracę. Nie popieram również wywyższania zalet ATX-a nad AT, ponieważ AT były z reguły solidniej montowane i mniej awaryjne. Jeśli jednak ktoś ma już ATX, to proponuję oprócz włącznika sieciowego zainstalować włącznik Pw-On i nim uruchamiać zasilacz do pracy, a włącznika sieciowego używać tylko do całkowitego odłączenia od sieci. Dlaczego? Otóż zdarza się. choć nie zawsze, że nawet trochę obciążony zasilacz nic zastartuje dołączony bezpośrednio do sieci, natomiast włącznikiem Pw-On zawsze. ATX tym się różni od AT, że ma wbudowany dodatkowy obwód zasilania, który daje napięcie do zasilania układu scalonego TL494 (ok. 16.. .28V) oraz napięcie S.D. 5Y/1...2A, zawsze dostępne. To napięcie służy również do zablokowania zasilacza głównego, a zwarcie wyprowadzenia Pw-On z masą powoduje odblokowanie zasilacza głównego i jego start. To jest najbardziej awaryjny podzespół w całym zasilaczu. Jest on zrealizowany na tranzystorze 2SC50-27 lub 2SC3150 (zamienny jest BUT11A) i 2SC945 lub 2SC1815. Nie będę opisywał szczegółów budowy, lecz skupię się na najistotniejszych problemach.

I tak w zależności od modelu, bardzo istotnym elementem, od którego zależy poprawna praca zasilacza startowego, jest kondensator elektrolityczny, oznaczony w modelu LC230 ATX i LC235ATX symbolem CIO. o pojemności 22|lF/50V. W modelu 235ATX i SPX-ATX 12.01 oznaczony symbolem C7 - pojemność 10pF/50V. W modelu Codegen ATX2/03 - Cl wynosi 4.7pF. Utrata pojemności tego elektrolitu (nawet w połowie) powoduje zniszczenie tranzystora C3150 (C5027 psuje się rzadziej), współpracujących z nim diod 1N4148. ..zenerki” 6,2... 16V. zależnie od modelu scalaka TL494 (KA7500) i jednego z tranzystorów 2SC945. sterujących tranzystory główne. Często rozerwaniu ulega też elektrolit 47ji/50V, filtrujący napięcie zasilające TL494 (12 nóżka). Dobre modele (m.in. niektóre „Codcgeny”) mają zasilacz startowy, zrealizowany na mosfecie. a układ stabilizacji napięcia na transoptorzc i te zasilacze są naprawdę niezawodne.

Po zdjęciu obudowy trzeba uważne obejrzeć elektrolity i wszystkie z wybrzuszeniem, lub z wyciekiem bezwzględnie wymienić. Elektrolit Cl lub CIO najlepiej zmierzyć od razu miernikiem pojemności i jeśli ma zbyt małą pojemność, wymienić.

Nie polecam sprawdzania elektrolitów omomierzem, gdyż nie jest wiarygodne. Tylko pomiar miernikiem pojemności daje gwarancję prawidłowej oceny kondensatora. Pragnę zaznaczyć, żc w niektórych układach elektronicznych utrata 25% pojemności już zakłóca, a czasem nawet uniemożliwia, pracę urządzenia.

Warto również pomierzyć elektrolity główne 2x220pF/200V lub 2x330pF/200V. Zdarza się, że mają dużą utratę pojemności. Poniżej 150U.F zasilacz może nic oddać pełnej mocy. W większości przypadków niewiarygodne (zawyżone) są również tabelki wydrukowane na obudowie i podające wydajności prądowe dla poszczególnych napięć. Czasem nawet w tym samym modelu, tylko w egzemplarzach pochodzących z różnych firm lub okresów, są rozbieżności.

Pozostałe obciążenia są zgodne.

Jeśli więc mamy zdjętą obudowę, warto również sprawdzić, jakie diody są zamontowane na radiatorze.

Napięcie 3,3V dość często jest pobierane ze stabilizatora zrealizowanego na mosfecie (ok. 35A^/30V), a ten jest przyłączony do diody 5V. która powinna wytrzymać

obciążenie min. 20A. Tranzystory mocy (główne) rzadziej „nawalają”, a jeśli już, to z reguły wysiadają również diody prostownika sieciowego, rezystory 1 ...3,3Ś2 w obwodzie baz, no i oczywiście bezpieczniki 4. ..5A. Najpopularniejszymi tranzystorami na wymianę w razie uszkodzenia tranzystorów głównych są BUT56A i MJE13007A. Często przyczyną uszkodzenia zasilacza są słabo dokręcone do radiatora tranzystory i diody .

Sumując: najczęściej uszkodzeniu ulega C7 lub CIO (wysycha), co skutkuje dalszymi uszkodzeniami, następnie elektrolity filtrujące i diody prostownicze oraz tranzystory. Jeśli jednak zasilacz będzie okresowo sprawdzany i w porę usuwane wadliwe elementy, to będzie pracował długo i da wiele satysfakcji. L zasilacza PC można po niewielkiej modyfikacji zrobić dobry prostownik do ładowania akumulatorów, dający na wyjściu 14.5V, co za bezpiecza przed przeładowaniem, laki prostownik już około dwóch lat pracuje u kolegi, który bardzo go chwali. Zasilacz impulsowy jest wspaniałym urządzeniem, które może dłu gic lata pracować bezawaryjnie, pod warunkiem żc będzie prawidłowo eksploatowane i konserwowane.

Na koniec pragnę jeszcze raz zwrócić uwagę na niedocenione, stare AT.

Zastanawia mnie fakt, że w komputerach z płytą 386 (lata 93...95i były montowane zasilacze o rzeczywistych obciążeniach 20...30A na 5V, mające diody 30.. 40A w których praktycznie nie spotykało się „sła bych” elektrolitów. W dziś produkowanych ATX-ach obecność diod 10A lub 15A, oraz „słabych” elektrolitów jest częstym zjawiskiem.

Jeśli moje uwagi na coś się przydadzą, to będę szczęśliwy. Sam często korzystałem z artykułów w EdW i cieszyłbym się, gdyby ktoś z moich rad skorzystał.

Z poważaniem i wielką sympatią do Waszego pisma

Jerzy Szy mański

62 Sierpień 2005 Elektronika Ola Wszystkich