img006 2

Materiały - pojęcie, klasyfikacja, wycena, dokumentacja i ewidencja

Materiały - obok towarów, wyrobów gotowych, półproduktów (półfabrykatów) i produkcji w toku - stanowią najważniejsze składniki zapasów rzeczowego majątku obrotowego, czyli tzw. aktywów obrotowych.

Materiały są to przedmioty pracy nabywane przez jednostkę gospodarczą (rzadziej wytwarzane we własnym zakresie) w celu zużycia na potrzeby własne jako surowce do produkcji lub na cele ogólne (biurowe, gospodarcze)

Ze względu na cel zużycia wyróżnia się następujące grupy zapasów materiałów:

1.    materiały podstawowe,

2.    materiały pomocnicze,

3.    paliwo,

4.    części zapasowe maszyn i urządzeń,

5.    opakowania,

6.    odpadki.

Wszystkie przychody i rozchody materiałów (a także towarów) wycenia się według rzeczywistych cen ich .nabycia, to znaczy - według ceny zakupu powiększonej o koszty bezpośrednio związane z ich zakupem (transport, ubezpieczenie w drodze, załadunek, rozładunek) oraz koszty czynności poprzedzających zużycie (np. sortowanie, składowanie, paczkowanie itp.).

Cena nabycia - zgodnie z art. 28, ust. 2 ustawy o rachunkowości jest to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski.

Wycena wszystkich dokumentów obrotu materiałowego (towarowego) według indywidualnie obliczonych dla każdego asortymentu cen nabycia byłaby bardzo uciążliwa , a szczególne trudności powstawałyby przy wycenie dowodów rozchodu, bowiem taki sam materiał (tow'ar), ale pochodzący z różnych dostaw, mógłby mieć inną cenę i żmudne oraz pracochłonne byłoby ustalanie z jakiej dostawy materiał (towar) pochodzi.

Dlatego w praktyce do wyceny rozchodów stosuje się następujące metody:

•    metodę okresowo stałej ceny ewidencyjnej,

•    metodę ceny przeciętnej, ustalonej na poziomie średniej ważonej cen (jest to tzw. metoda A VCO (average cost),

•    metodę według ceny z dostaw najwcześniejszych (najstarszych) - jest to metoda FIFO first in - flrst out, pierwsze weszło - pierwsze wyszło,

•    metodę według ceny z dostaw najpóźniejszych (ostatnich) - jest to metoda LIFO last in- first out, ostatnie weszło - pierwsze wyszło,

•    metodę odpisywania w koszty materiałów i towarów w momencie ich zakupu, a produktów gotowych w momencie ich wytworzenia (art. 17, ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości).

W praktyce najczęściej stosuje się stałe ceny ewidencyjne ustalone przez jednostkę na pewien czas i obowiązujące w ewidencji. Przy ustalaniu cen ewidencyjnych za podstawę przyjmuje się ceny nabycia (bądź ceny zakupu - fakturowe) oraz planowane koszty związane z zakupem materiałów (towarów). Za pomocą tak ustalonych cen ewidencyjnych wycenia się wszystkie dowody obrotu materiałowego (Pz, Wz, Rw, Zw, Mm) i towarowego oraz prowadzi ewidencję zapasów. Powstające wówczas różnice miedzy rzeczywistą ceną nabycia