scanU9

Rozdział 8

EWIDENCJA I ROZLICZENIE KOSZTÓW

8.1. Pojęcie, klasyfikacja kosztów i warianty ewidencji kosztów

Każda jednostka gospodarcza ponosi koszty w przekonaniu, że sprzeda efekty swojej działalności oraz osiągnie założone wielkości przychodów i wyniku finansowego.

Znowelizowana ustawa o rachunkowości definiuje koszty i straty jako „uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli”¹ .

W celu lepszego rozpoznania ponoszonych kosztów, a także skutecznego sprawowania kontroli nad nimi (zarządzanie kosztami) konieczna jest ich klasyfikacja. Polega ona na podziale ogółu kosztów na pojedyncze składniki oraz łączeniu tych składników w odpowiednie grupy. Podstawę tej klasyfikacji stanowią odpowiednio dobrane kryteria klasyfikacyjne. Ich liczba może być dość duża, jednak podstawowe zastosowanie znajdują kryteria (zob. rysunek 8.1):

1)    rodzajowe,

2)    wewnętrznej struktury kosztów,

3)    sposobu odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty,

4)    reagowania kosztów na zmiany rozmiarów działalności.

Według kryterium rodzajowego wyróżnia się koszty:

•    amortyzacji,

•    materiałowe,

•    osobowe,

•    usług obcych,

•    pozostałe.

Według kryterium wewnętrznej struktury kosztów, koszty dzieli się na:

a)    proste, składające się z jednego rodzaju kosztu, którego nie można podzielić na elementy proste, np. amortyzacja, usługi obce, wynagrodzenia itp.,

b)    złożone, składające się z wielu kosztów prostych, np. koszty wydziałowe, koszt własny sprzedanych produktów itp.

Według kryterium rachunkowego sposobu odnoszenia kosztów na wytworzone produkty, koszty dzieli się na:

a)    bezpośrednie, które na podstawie dokumentów źródłowych można bezpośrednio przyporządkować na wytwarzane produkty, wyroby czy usługi, np. materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie, usługi obce czy też inne, które na podstawie opomiarowania można bezpośrednio odnieść na produkty, roboty czy usługi,

b)    pośrednie, których bezpośrednio nie można przyporządkować na wytwarzane produkty, roboty czy usługi. Dotyczą one funkcjonowania jednostki jako całości i są najpierw grupowane według miejsc ich powstawania (wydział), a następnie w końcu okresu rozliczane na wytworzone produkty za pomocą tzw. nośników kosztów lub kluczy rozliczeniowych kosztów. Do kosztów pośrednich zalicza się koszty wydziałowe, zarządu, działalności pomocniczej, koszty zakupu, koszty sprzedaży.

¹³⁹ Ustawa o rachunkowości...

160