img043 (55)

bliskość ciała matki). Dziecko nie lubi mycia twarzy, szczególnie przez drugą osobę, szczotkowania zębów.

3)    Dziecko może niewiele raczkować, unikając kontaktu z podłogą. Nie lubi brać przedmiotów do ręki, może trzymać ołówek, nożyczki lub sztućce zaledwie koniuszkami palców. Unikanie lepkich i ziarnistych materiałów (piasek, klej) lub miękkich, puszystych (zwierzęta, pluszowe maskotki) bądź też ostrych, chropowatych krawędzi zabawek.

4)    Nie lubi chodzić boso, zwłaszcza po piasku lub mokrej trawie, może dłużej niż rówieśnicy chodzić na palcach.

5)    Nie toleruje ubrań z wełny, szorstkich dzianin, rzeczy obcisłych i sztywnych oraz metek ubraniowych.

6)    Nie lubi powiewu wiatru na mokrym ciele podczas pływania lub kąpieli.

7)    Nadwrażliwość dotykowa jest najbardziej widoczna w obrębie twarzy, ust, szyi (karku) i na podeszwach stóp.

8)    Postawa unikająca, trudności w nawiązywaniu przyjaźni.

9)    Dziecko woli inicjować pocałunki czy uściski, nie lubi niespodziewanego dotknięcia bądź przytulenia.

10) W kontaktach interpersonalnych osoba z obronnością dotykową może okazywać niechęć do fizycznych form okazywania uczuć.

Obronność dotykowa może stanowić przeszkodę w poznawaniu nowych czynności, np. zabawy w' piasku, malowaniu palcami, braniu do rąk zabawek o różnych kształtach i fakturze. Stanowi ona również przyczynę nie próbowania potraw o nowym smaku i konsystencji. Obronność dotykowa niekorzystnie wpływa na uczenie się, powoduje ograniczenie doświadczeń poznawczych i społecznych.

Inną formą zaburzeń integracji sensorycznej jest tzw. niepewność grawitacyjna związana z nadwrażliwością układu przedsionkowego (Maas, 1998a). Do najważniejszych przejawów tej dysfunkcji należą:

1)    bardzo duży strach przed upadkiem, wysokością;

2)    dziecko nie lubi chodzić po podwyższonej powierzchni, nawet gdy ma możliwość trzymania się obiema rękami;

3)    nie lubi obracać się, kręcić, bo czuje, że straci równowagę;

4)    może dłużej niż inne dzieci uczyć się wchodzenia i schodzenia po schodach;

5)    nie lubi bawić się na placu zabaw, gdzie są drabinki, huśtawki; boi się fikania koziołków, toczenia po podłodze.

Opisane powyżej dysfunkcje integracji sensorycznej mogą występować u dzieci w normie intelektualnej, u dzieci z porażeniem mózgowym lub w grupie z upośledzeniem umysłowym. Również u dzieci autystycznych .1. Ayres dostrze-

:ła problemy związane z integracją sensoryczną (Dzikowska, 1995). Zauważa, że bodźce wzrokowe i słuchowe (bodźce dystalne) w większym stopniu są rzez nie ignorowane lub nic rejestrowane, niż innego rodzaju bodźce.

Jedną z pierwszych osób, które opisały zaburzenia w odbiorze i przetwarzaniu bodźców zmysłowych u osób autystycznych, był Carl H. Dclacato. Na początku lat siedemdziesiątych w Ośrodku Rehabilitacji Neurologicznej w Morton (itan Pensylwania, USA) zajmował się terapią dzieci autystycznych, wcześniej był współzałożycielem Instytutu Osiągania Ludzkich Możliwości w Filadelfii. Delacato (1995), badając grupę 864 dzieci autystycznych (w Niemczech, Włoszech i Hiszpanii), odnotował następujące natężenie symptomów'zaburzeń związanych t percepcją:

1)    problemy związane z dotykiem — 92-98% dzieci w badanej grupie,

2)    słuch — 82-99%,

3)    wzrok — 60-68%,

4)    smak, węch — 24-28%.

Badania przeprowadzone przez Delacato (1995) w grupie 160 dzieci autystycznych wykazały, iż w całej tej grupie występują dyskretne objawy neurologiczne. Słaba koordynacja, zez, zaburzenia lateralizacji, równowagi, nadpobudliwości oraz zniekształcenia w odbiorze bodźców zmysłowych. Delacato, poszukując specyficznych wyróżników autyzmu, stwierdził, iż takie nie istnieją. Obserwując dzieci niewidome i głuche, zauważył, że wykazują one szereg powta-rząjących się zachowań, które występują również w autyzmie. W 1956 r. wraz zGlennem Domanem (Delacato, 1995) opisał potrzebę niezmienności czasu i przestrzeni u osób z uszkodzonym mózgiem. Jakiekolwiek zmiany w ustawieniach mebli lub w rozkładzie dnia były bardzo denerwujące dla tych pacjentów. Sztywność ta występowała tuż po uszkodzeniu mózgu i malała w miarę polepszania się stanu pacjenta. Analizując te oraz inne symptomy autyzmu. Delacato (1995) stwierdził, że:

1)    dzieci autystyczne nie są psychotyczne, ale występują u nich uszkodzenia mózgu;

2)    uszkodzenia mózgu przejawiają się dysfunkcjami percepcji;

3)    uszkodzenia mózgu może spowodować zakłócenie pracy kanałów sensorycznych na jeden z trzech sposobowe

a)    nadwrażliwość — do mózgu przedostaje się zbyt dużo informacji sensorycznych, aby mogły one być odpowiednio przetwarzane;

b)    zbyt mała wrażliwość — drogi sensoryczne nie są wystarczająco „otwarte”, co prowadzi do deprywacji sensorycznej;

c)    „biały szum” — wadliwe działanie kanałów sensoiycznych powoduje, że wytwarzają one własne bodźce;

49