img070 (29)

70

tu VSV* służy do poitiaru kątów poziomych, drugi licbus - pionowy - wmontowany prostopadło do osi obrotu lunety służy do pomiaru kątów pionowych.

Dc pomiaru kątów o dowolnych wart ościach służą instrumenty o różnej konstrukcji, oc bardzo prostych przeziernlkowych o małej dokładności, do prooyzyjnych, nowoczesnych instrumentów lunetowych, zapewniających dokładność odczytu nawet w częściach sekundy kątowej.

Instrumonty kątomlcrniczo można podzielić ze względu na ich przeznaczenie na trczy grupy: 1) instrumenty do pomiaru tylko kątów poziomych (pontometry, gonlonetry geodezyjne, busole), 2) instrumenty do pomiaru tylko kątów pionowych (pochyłomierze, llbelo 1 specjalne kręgi pionowe),

>) instrumenty do pcńiuru kątów poziomych i pionowych (taehinetry i teodolity) .

TJymlenicni grupy przyrządów posiadają w swej konstrukcji szereg pomocniczych przyrządów, lub urządzeń, zapewniających wykonanie wymaganego nomiaru. Obecnie omówimy je szczegółowo poprzedzając opis konstrukcji tych instrumentów.

2.4.1. y.ibelo i piony

LI be la służy d u ustau'i«uia prostych i płaszczyzn w położeniu poziomym lub pionowym oraz do pomiaru małych kątów pionowych.

Zasada libeli polega na zastosowaniu hydroscatycznej właściwości cieczy, układającej się zawsze poziomo. Jeżeli zamknięte naczynie szklane wypełnimy rozgrzanym eterem lub alkoholem, to cc ostygnięciu cieczy wytworzy się pęcherzyk (bańka) pary eteru lub alkoholu, Który na skutek swco mniejszego ciężaru od ciężaru cieczy zajmuje zawsze położenie najwyższe. Punkt środkowy pęcherzyca 1 punkt środkowy podział ki naniesionej ns górnej powierzchni naczynia libeli służą dc określenia poziomu w sposób -omówiony w dalszej części opisu libeli.

Ze względu na kształt naczynia i sposób działania rozróżniamy dwa typy li.be 1: okrągłe (pudełkowe) i rurkowe.

Libela okrągłe (pudełkowa, rys. ?'0 jest to szklany m-ltc (a.ipuifci) zamknięty u góry czaszą kulistą i osadzony metalowej oprawie. środek czaszy kulistej jest punktem głównym libeli Gj dookoła niego jest ru•_kiony na stronie zewnętrznej naczynia okrąg. Cfcrąg ten obejoiuje symetrycznie pęcberayk libeli, gcy najmie on najwyższe położenie, czyli ov środek bańki S znajduje się v. punkcie głównym G. 7/ tym położeniu 3.1-boli promień czaszy przechodzący przez punkt główny G 1 środek libeli S sejmuje położeniu pionowe, a płaszczyzna (tzw. płiszczyzrm _t:i„VrsO styczna w punkcie głównym do powierzchni czaszy jest poziomo. Promień ozoszy (pronień krzywizny libcli) wynosi 2wykle około 1 m. Dokładność libeli okrągłej jest mała. Za pomocą libeli okrągłej doprowadzamy płasz-