img074 (41)

teorii uczenia się w terapii dzieci autystycznych oraz zapoczątkowanie szeregu badan nad uczeniem się przez dzieci autystyczne bardziej złożonych i istotnych czynności.

Lovaas i Smith (1989) sformułowali tezy, które leżą u podstaw zbudowanej przez nich teorii autyzmu:

I.    Ogólne prawa uczenia trafnie wyjaśniają zachowania dzieci autystycznych i stanowią podstawę dla terapii behawioralnej:

Badania Lovaasa (1965) wykazały, że kiedy zachowania dzieci autystycznych są wzmacniane, krzywa nabywania tych zachowań jest podobna do krzywej uzyskanej przez inne organizmy Natomiast kiedy wzmocnienie jest wycofane, zachowania prezentują krzywą wygaszania podobną do krzywej wygaszania innych organizmów. W ramach teorii uczenia tłumaczone są również zachowania autostymulacyjne (bujanie, trzepotanie rękami), które są nabywane i utrzymywane dzięki sensorycznemu sprzężeniu zwrotnemu. Lovaas zwraca uwagę na małą liczbę wzmocnień, na które reagują dzieci autystyczne przed podjęciem terapii. Liczba ta może ulec zwiększeniu poprzez kojarzenie bodźców obojętnych dla dziecka autystycznego (np. pochwały) z innymi bodźcami (np. jedzeniem), które dotychczas stanowiły bodźce wzmacniające. Również założenia treningu dyskiyminowania i stosowania procedury generalizacji bodźca, rozwinięte w teorii uczenia się, stały się podstawą tworzenia programów terapeutycznych dla dzieci.

II.    U dzieci autystycznych występuje wiele odrębnych deficytów behawioralnych, a niejeden centralny deficyt, którego skorygowanie prowadziłoby do ogólnej poprawy funkcjonowania.

Badania i terapia w nurcie behawioralnym koncentrują się na poszczególnych zachowaniach dzieci autystycznych, a nie hipotetycznej (zdaniem behawiorystów) jednostce diagnostycznej, jaką jest autyzm. Behawioryści nie proponują terapii autyzmu, przedstawianego w innych teoriach jako nieprawidłowa struktura, ale skupiają się na uczeniu dzieci poszczególnych zachowań: języka, samoobsługi, zabawy, okazywania uczuć itp.

III.    Dzieci autystyczne majązdolność uczenia się tak jak inni ludzie, jeżeli proces ten przebiega w specjalnie dla nich przystosowanym środowisku.

Specjalne środowisko tworząmiejsca, w których dzieci codziennie przebywają (dom, szkoła) i które są dostosowane funkcjonalnie do potrzeb dziecka.

IV. Gorsze funkcjonowanie dzieci autystycznych w normalnym środowisku niż w środowisku specjalnym wskazuje na niedopasowanie pomiędzy ich układem nerwowym a normalnym środowiskiem.

5.6.2. Ocena behawioralna

Schreibman i Koegel (1981) przedstawili etapy w behawioralnej ocenie autyzmu. Celem jest funkcjonalna definicja syndromu w odniesieniu do konkretnego dziecka. Poprzez operacyjne zdefiniowanie zachowania dziecka można dokonać rzetelnego pomiaru. Wysiłki badaczy w nurcie behawioralnym są skoncentrowane nie na opisie cech autystycznych, ale na określonych zachowaniach dziecka, które składają się na te cechy. Na przykład, cechą, jaką jest wymaganie niezmienności, dla konkretnego dziecka oznacza, że staje się ono zaniepokojone, kiedy jego starannie ułożone szeregi klocków zostają zburzone lub kiedy zostanie zmieniona codzienna rutyna związana z kładzeniem się spać. Kolejnym krokiem w ocenie behawioralnej powinno być zidentyfikowanie zmiennych kontrolujących specyficzne zachowania (np. dziecko będzie wykazywało zachowania autoagresywne jedynie na terenie szkoły, kiedy nauczyciel będzie stawiał mu wymagania). Na następnym etapie należy zestawić specyficzne zachowania i określić je jako ogólne zmienne kontrolujące (np. trzepotanie rękami, bujanie się i machanie sznurkiem można określić jako zachowania aulo-stymulacyjne dziecka). Dane potrzebne dla dokonania oceny behawioralnej pochodzą z różnych źródeł: wywiadów z rodzicami, nauczycielami, kwestionariuszy lub z bezpośredniej obserwacji dziecka.

Opis zdefiniowanych zachowań, które będą modyfikowane w trakcie terapii, musi uwzględniać częstość ich występowania, czas trwania oraz sytuacje, w których te zachowania się pojawiają.

5.6.3. Cele i techniki terapii behawioralnej

Terapia behawioralna oparta jest na warunkowaniu sprawczym, którego opisu dokonał B.S. Skinner (Zimbardo, Ruch, 1994). Jej głównymi celami są:

a)    zwiększanie ilości zachowań, które są deficytowe,

b)    redukowanie zachowań niepożądanych,

c)    generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii.