img097 (11)

83, s władzy poznawczej pochodzi rada, która rozsądza, co należy nad inne przełożyć, władza zaś pożądawcza sprawia w wyborze, że pożądając przyjmuje si$ to, co rada rozsądziła. I dlatego Arystoteles w 6 księdze Etyki¹ pozostawia jako wątpliwe zagadnienie, czy wybór należy raczej do władzy poznawczej, czy też do pożądawczej — i powiada, że wybór jest to albo intelekt pożądający, albo pożądanie poznające umysłowo. Lecz w 3 księdze Etyki² skłania się raczej ku temu, że jest ono pożądaniem poznającym umysłowo, nazywając wybór pragnieniem poddającym radą. Ten stan rzeczy ma swoją przyczynę w tym, że właściwym przedmiotem wyboru jest to, co się odnosi do celu [ 174). Ten zaś przedmiot, ujęty jako taki, odgrywa rolę dobra, które nazywamy użytecznym. A stąd, ponieważ dobro jako takie jest przedmiotem pożądania, wynika, że wybór jest przede wszystkim aktem władzy pożądawczej. Wolna decyzja jest więc władzą pożądawczą.

ODPOWIEDZI NA TRUDNOŚCI

1. Władze pożądawcze towarzyszą władzom przyjmującym do świadomości. Zgodnie z tym twierdzi Jan Damasceński, że z rozumnością złączona jest najściślej wolna decyzja.

alteri praeferendum; ex parte autem appetitivae, reąuiritur quod appe-U39 a tendo acceptetur id quod per consilium diiudicatur. Et ideo Aristo-⁴ nn teles in 6 Ethic. sub dubio derelinąuit utrum principalius pertineat electio ad vim appetitivam, vel ad vim cognitivam: dicit enim quod etectio vel est intellectus appetitivus, vel appetitus intellectivus. Sed iii3 a n in 3 Ethic. in hoc magis declinat quod sit appetitus intellectivus, no-minans electionem desiderium consiliabile. Et huius ratio est, quia proprium obiectum electionis est illud quod est ad finem: hoc autem, inquantum huiusmodi, habet rationem boni quod dicitur utile: unde cum bonum, inquan.tum huiusmodi, sit obiectum appetitus, sequitur quod electio sit prinripaliter actus appetitivae virtutis. Et sic liberum arbitrium est appetitiva potentia.

AD PRIMUM ergo dicendum quod potentiae appetitivae concomi-tantur apptehensivas. Et secundum hoc dicit Damascenus quod cum rationali confestim comitatur liberum arbitrium.

1    Bth 6, 2

2    Tamie 3. 5

2.    Sąd jest to niejako wniosek, do którego dochodzi rada 83,« i który stanowi jej zakończenie. Zakończeniem zaś rady jest najpierw wyrok rozumu, a następnie przyjęcie tego wyroku przez pożądanie; stąd to Filozof powiada w 3 księdze Etyki *, że sądząc po naradzie pragniemy zgodnie z radą.

I w tym sensie mówimy o samym wyborze, że jest to pewien sąd, od którego pochodzi nazwa wolnej decyzji.

3.    To zestawianie, które zawarte jest w znaczeniu nazwy wybór, przynależy do poprzedzającej wybór rady, będącej czynnością rozumu. Pożądanie bowiem, chociaż samo niczego nie zestawia,, jednakże w tej mierze, w jakiej wprawiane jest w ruch przez zestawiającą władzę poznawczą, posiada pewne podobieństwo do zestawiania, skoro jedną rzecz przenosi się nad drugą.

ARTYKUŁ 4

Czy wolna decyzja jest władzą odrębną od woli?

TRUDNOŚCI

Można by sądzić, że wolna decyzja jest władzą różną od woli.

AD SECUNDUM dicendum quod iudicium est ąuasi conclusio et de terminatio consilii. Determinatur autem consilium, primo quidem per sententtam rationis, et secundo per acceptationem appetitus: unde Phi-losophus dicit, in 3 Ethic., quod ex consiliari iudicantes desideramus ji w secundum consilium. Et hoc modo ipsa electio dicitur ąuoddam iudi-eium, a quo nOminatur liberum arbitrium.

AD TERTIUM dicendum quod ista collatio quae importatur in no-mine electionis, pertinet ad consilium praecedens, quod est rationis. Appetitus enim, quamvis non sit collativus, tamen inquantum a vi co-gnitiva conferente movetur, habet ąuandam collatiionis similitudinem. dum unum alteri praeoptat.

ART1CULUS 4

Utrum liberum arbitrium sit alia potentia a voluntate [3. 18. 3 ad 4; In 2 Sent 24, 1. 3; Da ver 24, 61

AD QUARTUM sic proceditur. Videtur quod liberum arbitrium sit alia potentia a voiuntate.

i Elh 6, 5

449