img151

sprawdzeniem zgodności z wynikami pomiarów. Kolejność postępowania przy określaniu postaci równania jest następująca:

-    wykonanie wykresu analizowanych zależności,

-    ocena przebiegu punktów pomiarowych,

-    dobór postaci równania,

-    wyznaczenie stałych równania,

-    sprawdzenie zgodności przyjętego równania z wynikami pomiarów. Obszerny materiał dotyczący tego zagadnienia zamieszczono publikacjach [3, 4].

Zestawienia tabelaryczne sąnajprostsząmetodąprzedstawiania danych pomiarowych. Ze względu na niewielką przejrzystość, stosowane są najczęściej w przypadku podawania niewielkiej ich liczby.

6.3. Błędy pomiarowe

Wynik każdego pomiaru, niezależnie od staranności z jaką był wykonany, obarczony jest pewnym błędem. Prawidłowe opracowanie wyników badań jest nierozerwalnie związane ze zrozumieniem źródeł ich powstawania oraz znajomością pojęć używanych w teorii błędów.

Pod pojęciem błędu pomiarowego rozumieć należy różnicę między wynikiem danego pomiaru x_j} a wartością prawdziwą (rzeczywistą) X mierzonej wielkości. Stąd:

£ — x_i- X.    (6.6)

Wielkość s określoną wzorem (6.6) nazywamy często błędem bezwzględnym, w odróżnieniu od błędu względnego 5 określonego wzorem (6.7).

a=—.    (6.7)

Poważny problem w wykorzystaniu równań (6.6) i (6.7) polega na określeniu wartości prawdziwej X, która jest nieznana. W praktyce najczęściej zastępujemy ją średnią arytmetyczną x z serii pomiarów o liczebności N. Takie postępowanie uzasadniono w publikacji [1]. Udowodniono, wykorzystując zasadą największego prawdopodobieństwa, że średnia arytmetyczna z N pomiarów jest najlepszym przybliżeniem wartości prawdziwej.

Wykonanie wielokrotnych pomiarów tej samej wielkości przeprowadzone w tych samych warunkach prowadzi do uzyskania różnych wyników skupiających się jednak wokół pewnej wartości. Mówimy wtedy o rozrzucie wyników pojedynczych pomiarów. Analizując rozkład błędów bezwzględnych z tego typu badań wyróżnić możemy:

-    błędy grube,

-    błędy systematyczne,

-    błędy przypadkowe.

84