img660

II. BADANIE NARZĘDZIAMI DEMOSKOPOWYMI

Słowo „narzędzia” brzmi może trochę dziwnie, przywodzi na myśl widzialne urządzenia, od mikroskopijnych aparatów do ogromnych konstrukcji luster słonecznych. Narzędziami obserwacji jest to, co napisano w kwestionariuszu, co jest treścią pytań w wywiadzie i dość często wygląda jak zabawa. Odpowiedzi reprezentatywnej próby na te pytania wskazują pewne motywy i zachowania, czyli to, co uruchamia spiralę milczenia.

^Hipoteza spirali milczenia zakłada, że ludzie obserwując swoje otoczenie, czujnie spostrzegają, co myśli większość innych osób i jakie są tendencje, jakie nastawienia się nasilają, co zyskuje przewagę^ Czy można tę hipotezę udowodnić?

„Skąd mam wiedzieć?”

W styczniu 1971 roku Instytut Allensbach rozpoczął sondaże, które miały pomóc uchwycić spiralę milczenia. Pierwsza seria obejmowała trzy pytania następującej treści:

Pytanie o NRD: Gdyby to od ciebie zależało, czy Republika Federalna powinna uznać NRD jako drugie państwo niemieckie czy nie powinna tego uczynić?

Teraz niezależnie od twojej prywatnej opinii:

Jak sądzisz, czy większość ludzi w RFN jest za uznaniem NRD czy przeciw?

Co, twoim zdaniem, będzie dalej, jakie będą poglądy za rok: czy mniej, czy więcej osób niż dzisiaj będzie się opowiadać za uznaniem NRD jako drugiego państwa niemieckiego?

„Niezależnie od twojej prywatnej opinii —jak sądzisz, czy większość ludzi jest za czy przeciw...”, „Co, twoim zdaniem, będzie dalej, jakie będą

poglądy za rok...'/Mogłoby się zdarzyć, że większość ankietowanych odpowiedziałaby: „Slćąd mam wiedzieć, co myśli większość o tym, co będzie dalej? Nie jestem prorokiem!”. Ludzie nie odpowiadają jednak w taki sposób na tego rodzaju pytania. Jakby było to coś najzupełniej oczywistego, 80 do 90 procent reprezentatywnej próby ludności powyżej szesnastego roku życia podaje własną ocenę opinii środowiska (tabela 1).    \

Tabela 1. Spostrzeżenia klimatu opinii w środowisku

Najczęściej ludzie przypisują sobie wiedzę, po której stronie w spornej kwestii znajduje się większość.

I abcla 1 przedstawffjako ilustrację 12 spośród około 50 testów na podstawie reprezentatywnych sondaży ludności złożonych z 1000 lub 2000 wywiadów w latach 1971-1979. Pytanie do pierwszego tematu brzmiało następująco: „Niezależnie od twojej prywatnej opinii, jak sądzisz, czy większość osób w Republice Federalnej jest za uznaniem NRD czy przeciw?”. Sformułowania pytań na inne tematy były analogiczne.

Tematy, dla których oczekiwano w wywiadzie oceny „co myśli o tym większość ludzi”:	Odsetek ankietowanych, którzy podali swoją ocenę (%)
Uznanie NRD (styczeń 1971)	86
i zy przeciwdziałać rozprowadzaniu haszyszu i LSD? (styczeń	95
1971)
Surowsze ustawy o czystości powietrza i wody (marzec 1971)	75
1'izerywanie ciąży (kwiecień 1972)	83
/goiła lub sprzeciw wobec kary śmierci (czerwiec 1972)	90
Więcej władzy politycznej dla Franza Josefa StrauBa? (paździer-	80
nik/listopad 1972)
/poda lub sprzeciw wobec przymusowego odżywiania więźniów	84
(luty 1975)
i zy członek DKP może być sędzią? (kwiecień 1976)	82
Sympatia dla CDU/CSU (sierpień 1976)	62
Sympatia dla SPD (sierpień 1976)	65
Zgoda lub sprzeciw wobec budowy nowych elektrowni jądro-	85
wych (wrzesień 1977)
1'tilenic w obecności niepalących (marzec 1979)	88
Śicdnia konkretnych ocen dla 55 tematów	82

/ i A (II o: Allensbacher Archiv, IfD-Umfragen 2068, 2069, 2081, 2083, 2087, 3011, 3028, 3032/11, 3032/1, łllil /. 3065.

29