IMG60

Inni) (lilii,| poft/cM iesl udołlępnienit zasobów Im/ danych, jakimi są OPAC biblio. ii'i/nc, narzędziom indeksującym wyszukiwarek globalnych ora/ użytkownikom ninją. cym baril/icj zaawansowane polrzcby, niż wyświetlenie wyszukanych opisów na ekranie (o pierwsze wiąże się z potrzebą stosowania standardowych ro/wii|/iiń, typu XML, o czym mowa jest w p. 2.8. Drugie wymaga zastosowania nowych rozwiązań technicznych i prawnych Obecnie dostęp do OPAC możliwy jest w trybie „rekord po rekordzie" \V środowisku CiIIC dane bibliograficzne powinny być swobodnie rozpowszechniane, na przykład w oparciu o licencję Opcn Data Commons • PDJ3L (zob, p, 5.3), w celu umożliwienia manipulacji na wielkich zbiorach danych. Przykładem jest serwis {biblio* net", oferujący dostęp do 30 min rekordów bibliograficznych i KII W, pobranych z różnych źródeł. Dodatkowo wyposażenie rekordu OPAC we własny URL, jak w oprogramowaniu I ncore¹' |Kaszowska 2009, s, 84], powoduje, że opis katalogowy staje się pełnoprawnym, samodzielnym obiektem Wcbit, dostępnym w Sieci jak każda strona Web.

Portale

Portalami zazwyczaj na/ywa się wiclolcmalycznc serwisy internetowe, oferujące różnego rodzaju usługi, takie jak zamieszczanie wiadomości (na portalach naukowych:

0    nowych badaniach, publikacjach, graniach), bezpłatne konta poczty elektronicznej, udostępnianie programów do ściągnięcia na dysk lokalny, grupy dyskusyjne, pogawędki Internetowe kiwi), sprzedaż przez Internet, wyszukiwanie i katalog zasobów internetowych, usługi dla zarejestrowanych użytkowników (personalizacja). Usługi tc coraz częściej bywają uzupełniane możliwościami charakterystycznymi dla Wcbu 2,0, Do niedawna w powszechnym użyciu był także termin „bramka tematyczna" {subjecl gaieway). Bez roztrząsania zagadnień terminologicznych, na użytek tego rozdziału można przyjąć, żc portal to bramka oferująca większy zakres usług.

Według terminologii RDN (Kesourcc Discovcry Nciwork"’) portal jest to usługa sieciowa pozwalająca na dostęp do widu innych, zróżnicowanych usług sieciowych, lokalnych

1    zdalnych, uslrukluryzowunych i nieuslrukturyzowanych,

Mianem portalu określa się serwis GBC, który oferuje dwa rodzaje informacji: własne, przygotowane przez obsługę portalu oraz odnośniki do innych miejsc w Internecie. Zawsze znajduje się lam obszerna baza tematycznie pogrupowanych odsyłaczy, uzupełniona zazwyczaj systemem wyszukiwania informacji (jego podstawą jest duża, znana wyszukiwarka).

Portale oferują najrozmaitsze kombinacje usług i informacji. Sam fakt oferowania_

usług jednak me wystarczy; miejsce w Internecie, które ma być traktowane jako portal,I^-musi być bardzo znane w sieci i często odwiedzane. Ideę portalu internetowego przedstawia sama jego nazwa: ma to być swojego rodzaju brama do Internetu, miejsce, do którego kierują swe kroki użytkownicy sieci, gdy chcą coś znaleźć, c/cgoś się dowiedzieć, może także coś kupić. Nic więc dziwnego, że instytucjami często tworzącymi portale są biblioteki naukowe. W tym przypadku ma to być skrzyżowanie biblioteki z placem targowym.

Właśnie portale biblioteczne, czyli takie, które tworzone są przez bibliotekarzy dla zaspokojenia potrzeb informacyjnych ich użytkowników, należy zaliczyć do serwisów GBC i tymi zajmę się w dalszej części rozdziału, chociaż jako serwisy GBC funkcjonują także inne portale, na przykład portale wydawnictw i instytucji naukowych, a nawet poszczególnych uczonych.

Według Marka Dahla i współautorów, portal biblioteczny jest efektem integracji wszelkich udostępnianych przez serwis GBC zasobów informacyjnych oraz usług, w pojedyn-

^M https://biblios.ncl.

®* http://cncorcrorlibrarics.com/. hllp://www,rdn.flc.uk/.

„yitemie oferującym je poprze/. W, ’ lOi DIa ofliaoniecia Uikieso

len, wspólny interfejs (Dihl. Bencrjee, Społu non s 1531 Ola osiągnięcia takiego stanu niezbędne jest sprzężenie różnego rodzaju - * ' ^formacyjnych zarówno oferowanych przez serwis GBC. jak i jego otoczenie -'^1,^/c, jak i najbardziej odlegle. W skład tych usług mogą wchodzić wszystkie dotąd ^M< mienione narzędzia wyszukiwania informacji. ( ciem tworzenia lak skomplikowanego ^—i—l.    _w gfodowiaku sieciowym.

:zncgo utrudnia duża różnorodność serwi-

nflJ

^W jtemu jest zaspakajanie potrzeb użytkownika j_ednoznacznc zdefiniowanie portalu bibliotek jmj które obejmowane są tą nazwą. Portale tworzone są przez różnego rodzaju biblioteki, ile i największe, stawiające sobie różne cele, choć zawsze związane z. obsługą użytków-,ltów Portalem może być po prostu strona Web, wypełniona głównie odnośnikami do wgbów i usług biblioteki; może to być także bardziej rozbudowany serwis składający się wielu starannie dobranych i zintegrowanych usług; może on stanowić także zintegrowi-_ny zbiór usług, dostępnych z wielu miejsc, wybieranych z otoczenia sieciowego. Można więc wyróżnić:

•    portale proste, które w skrajnym przypadku stanowią jedynie zasób odnośników do stron Web i zasobów biblioteki. Zasobami tymi mogą być katalogi onlinc lokalne i centralne, bazy danych dostępne w sieci i zasoby pclnotckstowe. Ich integracja odbywa się głównie na zasadzie tworzenia odnośników do tych i innych usług zc strony domowej biblioteki. Najczęściej takie usługi, jak lokalny katalog biblioteki, system wypożyczeń międzybibliotecznych, zamawianie i rezerwacja pozycji są dla użytkowników dostępne odrębnie i niezależnie od portalu. Możliwa jest także ich częściowa integracja, na przykład poprzez przyjęcie jednolitego układu stron Web. wspólny projekt graficzny j ujednolicony schemat nawigacji.

•    portale zintegrowane przewyższają proste dzięki temu, że przeciwdziałają fragmentami informacji i usług (typowej dla portali prostych). W tym celu niezbędne jest stosowanie bardziej skomplikowanej technologii, na przykład tzw. middleware, do których w tym kontekście zaliczymy systemy zarządzania bazą danych, skrypty, aplikacje CGI i usługi Web. Dla tych portali typowe jest wyszukiwanie sfederowane, o którym będzie mowa w następnej części książki. Może ono być łączone z agregacją metadanych, czyli pobieraniem i scalaniem metadanych z różnych źródeł dla umożliwienia ich łącznego wyszukiwania. W portalach zintegrowanych stosowany jest także coraz częściej RSS, który zwiększa rolę metadanych kosztem wyszukiwania, gdyż pozwala użytkownikowi określić własny obszar zainteresowań i otrzymywać nowe treści wprost na własny komputer (Penny 2008, s. 40]. Zintegrowany portal biblioteczny jest interfejsem użytkownika, scalającym wiele rozproszonych aplikacji w jeden, spersonalizowany serwis.

•    Portale organizujące otoczenie sieciowe są częścią ogólniejszej strategii zaspokajania potrzeb użytkowników w środowisku sieciowym. Są one elementem zewnętrznego otoczenia biblioteki, dostosowując się jednocześnie do odmiennych potrzeb różnych jego elementów. Na przykład portal może współdziałać z systemem zdalnego nauczania oferując określone usługi oraz współpracować z systemem administracyjnym uczelni. Jeszcze inaczej usługi biblioteki naukowej mogą być obecne w obrębie portalu ogólnouczelnianego.

Można więc powiedzieć, że istnieje tyle portali, ile potrzeb użytkowników, co staje się coraz bardziej dosłowne dzięki spersonalizowanemu podejściu Webu 2.0. Podkreślić jednak należy, że wszystkie te punkty widzenia opierają się na jednej, wspólnej bazie, serwisie GBC.

Korzystanie z ogromu zasobów Webu, obsługiwanych przez serwisy GBC, powoduje znaczne uciążliwości. Zasoby te mogą być scalane przez indeksowanie w wyszukiwarkach lub realizację tzw. wyszukiwania sfederowanego (federaiedsearch). Jest ono zwane również metawyszukiwaniem. Pozwala na przygotowanie odpowiedzi na pojedyncze zapytanie użytkownika na podstawie zawartości wielu baz danych. W obecnej sytuacji,

16$