img946

sadza niektóre normy „literackie” systemowe i niesystemowe. Trzeba tu dodać, iż zasadnicze procesy interferencji i integracji językowej dokonują się głównie w tej właśnie odmianie. Z punktu widzenia kultury języka współczesny język potoczny wykazuje wiele ujemnych zjawisk, co niektórzy językoznawcy tłumaczą faktem demokratyzowania się polszczyzny, w czym jednak należy widzieć także przejawy kryzysu kultury i nie tylko kultury. Musimy tu odnotować jako fakty bezsporne następujące zjawiska: 1) wzrost negatywnej ekspresywności, m.in. w języku kobiet, w obrębie tych aktów komunikowania się użytkowników, które socjolingwiści traktują jako neutralne, półoficjalne czy oficjalne, a więc zakładające użycie języka „standardowego”, „poprawnego” czy wreszcie oficjalnego, 2) ograniczenie użycia słów i wyrażeń frazeologicznych „neutralnych” na rzecz nacechowanych, żargonowych, gwarowych, metaforycznych ich synonimów lub wariantów słowotwórczych, por. kupiłam mięcho, zdobyłam mojemu gacie itd., 3) byleja-kość językowa, 'polegająca m.in. .na wzroście form eliptycznych, wykolejonych, zredukowanych, semantycznie niepełnych i prymitywnych, na dużej frekwencji elementów parajęzykowych itp.

Badania socjolingwistyczne podjęte przez niektórych moich seminarzystów ze studium zaocznego wykazują, iż nawet język nauczycieli, przeważnie młodszych pokoleń, bywa nasycony wymienionymi składnikami. Oto kilka nagranych z podsłuchu wypowiedzi lekcyjnych nauczycielek szkoły podstawowej: no, co ty bredzisz; wio do tablicy; zliż tablicą; nie pinkol; poczęstuj kosz; jesteście pachoły i tumany; wyjeżdżaj z Myślenic; zasuwasz głupoty; piszże wreszcie tumanie, no już; no co, lale i żołnierzyki itp.

i Język .potoczny może wystąpić w dwu zasadniczych wariantach (dotyczy^- to zarówńcTjęzyka potocznego ogólnego, jak też gwarowego i języków mieszanych):

1)    wariant neutralny, obiegowy, standardowy, jakim posługuje się wiele ludzi, zwłaszcza w relacji niekoleżeńskiej, znajomy — znajomy, nieznajomy — nieznajomy, np. rozmowy w sklepie, w pociągu, w windzie itp., lub oficjalnej czy półoficjalnej, np. rozmowy podwładnego z szefem, urzędnika z petentem itp.; wariant ten może wystąpić w każdej sytuacji, w każdym typie aktu mowy;

2)    wariant nacechowany, częsty w kontaktach koleżeńskich, rodzinnych, poufałych, w sytuacjach konfliktowych (zatłoczony tramwaj, kolejka w Sklepie itp.); w obrębie tej odmiany możemy mieć do czynienia z różnymi formami ekspresji, kończąc na ekspresji negatywnej, będącej .przejawem agresywnych i chamskich zachowań językowych; dziwnym trafem socjolingwiści nasi milczą na ten temat, jakby zjawisko prymitywności i chamstwa językowego nie było zjawiskiem

62