308 (28)

308

IV, Fleksja

3.    Trzeba tu dla przykładu wymienić niektóre przynajmniej ustalenia TćSitcIwej dotyczące homonimii fleksyjnej w obrębie systemu i w tekście. Według autorki, na 192 systemowe formy fleksyjnc czeskich rzeczowników, 127 to twory homonimiczne (51 rodź. męskiego, 39 rodź. żeńskiego, 37 rodź. nijakiego), a 65 to twory niehomo-nimicznc (24 - rodź. męs., 20 - rodź. żeń., 21 - rodź. nij.). Na 142 „twory kontekstowe” wystąpiły 94 twory homonimiczne (39 - rodź. męs., 31 - rodź. żeń., 24 - rodź. nij.) w stosunku do 48 tworów niehomonimicznych (20 - rodź. męs., 17 - rodź. żeń., 11 -rodź. nij.)²¹.

Pod kierunkiem Teśitclovej ustalono m.in. częstość występowania (frekwencję) fleksyjnych form rzeczowników w tekstach zróżnicowanych pod względem stylistycznym²².

Miejsce szczególne w długim szeregu publikacji, w których zastosowano metody ilościowe w odniesieniu do współczesnego języka czeskiego, zajmuje książka Teśite-!ovej i jej współpracowników pt. Kvantitativni charakteristiky soućasne ćeśtiny (Praha 1985). Zawarte w niej informacje dotyczą m.in. częstości występowania przypadków. Stwierdza się tutaj: „Podle FSĆ²³ jsou u substantiv v ćestine tyto nejcastejśi pady: v sg.: (1.) N, (2.) G, (3.) A, (4.) L, (5.) 1, (6.) D, (7.) V; v pl. je rozdil jen v pofadi prvnich dvou nejćastejśfch padu: (1.) G, (2.) N”²⁴.

4.    W odniesieniu np. do odmiany współczesnych rzeczowników polskich można w prosty sposób ustalić wskaźniki fleksyjności. Otrzymujemy je, dzieląc liczbę odrębnych form przypadkowych przez liczbę funkcji przypadkowych w sg. i pl. łącznie; mnożąc 7 funkcji przypadkowych przez 2 liczby, otrzymujemy w sumie 14 funkcji przypadkowych²⁵. Maksymalnym dla współczesnego języka ogólnopolskiego zróżnicowaniem form przypadkowych w obrębie całej odmiany rzeczowników jest występowanie 11 odrębnych form przypadkowych w stosunku do 14 funkcji przypadkowych (2 liczby x 7 przypadków); wskaźnik fleksyjności wynosi 0,79. Dotyczy to odmiany rzeczowników typu poeta, starosta, mężczyzna, sędzia, hrabia, Smolka²⁶. Wskaźnik

²¹M, T e s i t e 1 o v a, O moifologicke homonymii v ćestine. Praha 1966, s. 15. Na s. 88 autorka pisze: „Tvaroslovny system jimena a slovesa v ćestinó je homonymii zastiżen nestejne. Nap?, u substantiv sklonujicich se podle 12 pravidelnych vzoru je ze 192 tvaru celkem 127 tvaru (tj. 66,15%) homonymnich a 65 (tj. 33,85%) nehomonymnich”.

²²    Np. M.TS§itelovś i in., Kvantitativni charakteristiky soućasne ćeske publicistiky. Praha 1982; eadem i in., Kvantitativnicharakteristiky soućasne ćeskepublicistiky. Tabu/ky a grafy. Praha 1982; eadcm i in., Kvantitativni charakteristiky soućasne odborne ćeśtiny (v ramci vecneho stylu). Tabu/ky aprthledy Praha 1983; eadem i in., Soućasna ćeska administrativa z hlediska kvantitativniho. Praha 1985.

²³    J. J e 11 n e k, J.V. Bećka, M. TĆSiteIovś, Frekvence slow slovnich druchu a mm) v ćeskm jazyce. Praha 1961.

²⁴ M. T65itelovś i in., Kvantitativni charakteristiky soućasne ćeśtiny. Praha 1985, s. 61.

²⁵    Zob. Z. Zagórski, Investigating Contemporary Declension ofPolish Nouns. „Kwartalnik Neofilologiczny” XXIV, 1977, nr 2-3, s. 447-451. Por. podaną tam literaturą przedmiotu.

²⁴ O dużych wahaniach w odmianie rzeczowników typu sędzia, hrabia (w potocznym ich użyciu) piszą w artykule pt. On Sonie Problems of Polish Noun Declension, „Lingua Posnaniensis" XXIII, 1980, s. 217-219.