IMG59

5. Efektywność a sprawiedliwość 131

5. Efektywność a sprawiedliwość 131

Nadwyżka konsumenta

•    Jej miarą jest obszar pod krzywą popytu skompensowanego.

•    Jest używana w celu mierzenia wartości projektów realizowanych przez państwo, a także w celu oszacowania skali nieefektywności.

Pomiar zagregowanych korzyści społecznych

Pokazaliśmy właśnie, w jaki sposób można zmierzyć korzyści, które osiąga jednostka. Korzyści społeczne mierzy się zwykle sumując korzyści osiągane przez wszystkie jednostki. Uzyskana w ten sposób suma odpowiada całkowitej gotowości do zapłaty wszystkich członków społeczeństwa, póżnicę między całkowitą skłonnością do zapłaty a całkowitym kosztem realizacji projektu można uznać za miarę „efektywności” netto tego projektu. Stanowi ona wyrażoną w dolarach wartość korzyści netto.

Pomiar nieefektywności

Przy ocenie alternatywnych wariantów polityki gospodarczej ekonomiści kładą szczególny nacisk na kwestię efektywności ekonomicznej. Po-datki krytykuje się, ponieważ zniechęcają do pracy, monopole są złe, bo ograniczają produkcję i zawyżają ceny. Aby dokonać pomiaru wyrażonej jty pieniądzu nieefektywności, ekonomiści stosują tę samą metodę, która pozwala im zmierzyć pieniężną wartość nowego projektu publicznego. W tym ostatnim przypadku obliczaliśmy nadwyżkę konsumenta osiąganą dzięki realizacji tego projektu. Tym razem obliczamy nadwyżkę konsumenta, która pojawia się dzięki wyeliminowaniu nieefektywności. Innymi słowy, ekonomiści pytają: „Jaką kwotę jednostka byłaby skłonna oddać w zamian za wyeliminowanie tej nieefektywności?” Rozważmy nieefektywność spowodowaną nałożeniem podatku od sprzedaży papierosów. Pytamy każdego z zainteresowanych, ile byłby skłonny zapłacić w zamian za likwidację tego podatku. Załóżmy, że odpowiedź brzmi (średnio) 100 dolarów. A zatem rezygnacja z podatku od papierosów i wprowadzenie w to miejsce jednorazowego podatku ryczałtowego w wysokości 100 dolarów (czyli podatku, który każdy musi zapłacić niezależnie od tego, czy pali papierosy, czy nie) nie zmienia poziomu dobrobytu zainteresowanych. Różnica między dochodem państwa z podatku od sprzedaży papierosów (powiedzmy, że wyniósł on 80 dolarów) a wspomnianym podatkiem ryczałtowym, do którego zapłacenia byłaby gotowa jednostka, jest nazywana zbędną (społeczną) stratą [deadweight loss, access burdeń] spowodowaną podatkiem. Stanowi ona miarę nieefektywności tego podatku. Podatki inne niż ryczałtowe są przyczyną straty społecznej, ponieważ skłaniają