IMG94

Rozdział 17

Wprowadzenie do problematyki opodatkowania

Najważniejsze pytania

1.    Jakimi pięcioma podstawowymi cechami powinien się charakteryzować dobry system podatkowy?

2.    Jakimi kanałami systemy podatkowe oddziałują na efektywność ekonomiczną?

3.    Jakie trudności pojawiają się przy definiowaniu „sprawiedliwego”syste-mu podatkowego?

W przeciwieństwie do większości transferów pieniężnych między jed-[ nostkami, odbywającymi się dobrowolnie, płacenie podatków jest przymu-[ sowę. W rozdziale 6 wyjaśniliśmy, że opłaty na finansowanie dóbr i usług publicznych muszą, być przymusowe, ponieważ istnieje problem gapowi-\ cza: gdyby nie istniał obowiązek łożenia na wytwarzanie tych dóbr [ i usług, nikt nie odczuwałby bodźców do płacenia za nie. Przeprowa-| dzona tam analiza wykazała, w jaki sposób sytuacja wszystkich ludzi może się poprawić dzięki zmuszeniu ich do ponoszenia ciężaru finanso-I wania dóbr publicznych.

Zdolność państwa do zmuszania obywateli do finansowania produkcji dóbr publicznych może jednak także umożliwiać mu zmuszanie obywateli do wspierania różnych grup interesu. Może ono bowiem nałożyć na jedną grupę obowiązek przekazywania swoich zasobów innej grupie. Tak wymuszone transfery są bliskie kradzieży, ale istnieje jedna zasadnicza różnica, a mianowicie transfery odbywające się za pośrednictwem państwa nabierają znamion legalności dzięki stojącemu za nimi demokratycznemu procesowi politycznemu. Jeżeli proces polityczny w kraju zostaje oderwany od obywateli i jest wykorzystywany do transferu zasobów do grup sprawujących władzę, to rozróżnienie między opodatkowaniem a grabieżą staje się w najlepszym przypadku dyskusyjne.

Zagadnienia te były przedmiotem szczególnej troski ojców założycieli Stanów Zjednoczonych. Bunt, który przekształcił się w wojnę o niepod-