IMG68 (4)

jest dimer powstały przez chemiczne związanie dwóch przeciwciał o odmiennej swoistości - zawiera on wówczas 4 fragmenty Fab. Można również wiązać, za pomocą chemicznego łącznika, dwa fragmenty Fab uzyskane z różnych przeciwciał. Przeciwciała bispecyficzne mogą być również wytwarzane w sposób .naturalny" przez komórki powstałe z fuzji dwóch linii hybrydoma. W takich komórkach są produkowane, oprócz przeciwciał o podwójnej swoistości, także przeciwciała monospecyficzne. bowiem zarówno łańcuchy ciężkie, jak i lekkie łączą się w sposób przypadkowy.

Przeciwciała o podwójnej swoistości mają najszersze potencjalne zastosowanie w onkologii. Najczęściej jedna „swoistość" nakierowana jest na antygen nowotworowy, a druga - na cząsteczkę obecną na limfocytach T (ńp. CD3) lub na komórce NK (np. FcyRIII). Interakcja z cząsteczkami powierzchniowymi limfocytów T i komórek NK ma na celu wyzwolenie mechanizmów cytotoksyczności tych komórek z pominięciem naturalnej drogi aktywacji.

e -

3.22. .....f

3.23.    -b e

3.24......f

3.25. -b f

Do zajścia efektywnej odpowiedzi humoralnej konieczne jest najczęściej rozpoznanie danego antygenu nie tylko przez limfocyt B (a konkretnie przez jego receptory immunoglobulinowe). ale także udział swoistych limfocytów T. W niektórych jednak przypadkach stymulacja limfocytu B. prowadząca do wytwarzania przeciwciał, nie wymaga kooperacji z limfocytami T. Zależy to od rodzaju antygenu. Pierwszy typ odpowiedzi określany jest jako grasiczozależny. a antygeny zdolne do indukcji tej odpowiedzi nazywane są grasiczozależne. Analogicznie, odpowiedź hu-moralna nie wymagająca obecności limfocytów T (możliwa do indukcji u myszy bezgrasiczych. czyli nagich) określana jest jako grasiczoniezależna i jest wywoływana przez antygeny grasiczoniezależne.

Antygeny grasiczoniezależne to najczęściej wielkocząsteczkowe związki o charakterze polimerów, mające w swej strukturze powtarzające się determinanty. Z reguły są to związki trudno degradowalne. część z nich ma właściwości aktywacji wielu klonów limfocytów B. Należy do nich lipopolisacharyd (LPS) - składnik ścian bakterii gramujemnych. W odpowiedzi na antygeny grasiczoniezależne nie dochodzi zazwyczaj do przełączania klas i wytwarzania innych przeciwciał niż IgM. Ponadto, odpowiedź ta cechuje się krótkotrwałą pamięcią immunologiczną. Standardowym. grasiczoniezależnym antygenem jest także dekstran i fikol.

Regulacja aktywności limfocytu B i wytwarzania przeciwciał jest pod kontrolą wielu czynników. Wśród nich można wyróżnić wydzielane przez limfocyty T cytokiny. fragmenty składnika C3 dopełniacza, a także kompleksy immunologiczne. Na rycinie 3.3 przedstawiony jest model, w którym antygen ze związanym fragmentem C3d dopełniacza mostkuje receptor limfocytu B (powierzchniową immunoglobulinę) (BCR) z receptorem CD21 (CR2) dla dopełniacza (część A rysunku). W wyniku następczej fosforylacji tyrozyn cząsteczki CD19 i aktywacji kinaz tyrozynowych. dochodzi do obniżenia progu pobudzenia limfocytu B i łatwiejszej aktywacji komórki poprzez BCR. Odwrotna sytuacja zachodzi, gdy mostkowany jest BCR i receptor dla fragmentu Fc przeciwciała IgG (FcyRIIb)

CD21

(CR2)

CD81

immunoglobulinowy

lg-er

m

fosfataza

SHP-1

AKTYWACJA KOMÓRKI

Ryc. 3.3. Udział cząsteczki CD21 (receptor CR2 dla fragmentu C3d dopełniacza) i receptora FcyRIlbl dla IgG w kostymulaeji limfocytu B