IMG46

r uek (1973) i Z. Szymańska (1957). Na przykład trudności wy-¥ronrawcze — według A. Lewickiego — odnoszą się tylko do nie-Których objawów zachowania się dziecka, tj. pozostających w niezgodzie z przyjętymi powszechnie normami tycia społecznego, a jednocześnie charakteryzujących się wyraźną uporczywością i nie poddających się zwykłym zabiegom wychowawczym. Nie zalicza do nich więc drobnych i przejściowych zaburzeń u dzieci, jak również pozbawionych szkodliwości dla normalnego rozwoju ich osobowości i charakteru. Ze stanowiskiem tym można się w pełni zgodzić, chociaż nie określa ono dokładnie istoty trudności wychowawczych. Jeszcze mniej precyzyjne są pozostałe określenia tego rodzaju trudności Przede wszystkim znamionuje je zbytnia ogólnikowość, a także pewna jednostronność i powierzchowność.

Próbę większego uściślenia pojęcia trudności wychowawcze podjął u nas J. Konopnicki (1971), powołując się zwłaszcza na doświadczenia i wyniki badań D. H. Stotta (1968). Unikał jednak świadomie używania nazwy trudności wychowawcze; zastąpił ją terminem niedostosowanie społeczne. Twierdził, te podział dzieci na trudne i normalne implikuje winę dziecka. Stwarza to — jego zdaniem — niebezpieczeństwo upatrywania w dziecku trudnym głównych przyczyn jego przewinień i może stanowić oczywisty precedens dla nieongaśowania się przez nauczycieli i wychowawców w sprawy tego dziecka.

J. Konopnicki (1971, a. 26 i o.) — podobnie jak D. H. Stoli — charakteryzuje dziecko niedostosowane społecznie zgodnie z psychologicznymi i społecznymi kryteriami oceny. Za główne kryteria rozpoznania niedostosowania społecznego uznaje kryteria psychologiczne, wedłftg których: 1) dziecko niedostosowane społecznie nie działa w swoim najlepszym interesie, oo jest świadectwem jego sfrustrowania; 2) zachowaniem swym sprawia ono wiele kłopotów, których samo nie jest w stanie rozwikłać; 8) reakcje jego są skomplikowane, tzn. na ogół trudne do przewidzenia i nieproporcjonalne do bodśców, które je wywołały (stąd tai niełatwo jest ocenić właściwie jago zachowanie); 4) dziecko takie napotyka róinagn rodzaju niepowodwania, nie ma moiftwości priażywania suhceao będącego Istotnym czynnikiem stymulującym działanie ludzkie; 5) nie mając możliwości osiągania sukman.

t)