IMG29 (2)

Brak jednoznacznej definicji lorako, na przykład jako-.

^CJ' powoduje, te architekturę informacji określać mo>_na

3.    Sztukę i naukę strukturyzacji i klasyfikacji serwisów internetowych i iniranciowy_C) ułatwiającą wyszukiwanie i wykorzystanie informacji.

4,    Nową dziedzinę badawczą i praktyczną, zajmującą się tworzeniem zasad projektu, wania i budowy konstrukcji w krajobrazie wirtualnym (Rosenfeld, Morville 2003, s. 21) I

Architektura informacji posługuje się narzędziami służącymi do organizacji informacji w komunikacji tradycyjnej: są nimi na przykład spisy treści czy indeksy umieszczane na końcu książki, a także tradycyjne JIW. Współcześnie znajdują one swoją kontynuacją w SOW [Sosińska-Kalata 2008. s. I03J. Należą do nich: listy terminów, klasyfikacje i kategorie oraz listy relacyjne. Do tych ostatnich należą tezaurusy, siec. fgfcJ i ontologie [Sosińska-Kalata 2005. s. 156-158], Ze względu na znaczenie dla budowy

w XVII w. z P«qcz    jako ukiego. Dokładniej, jest to nauka o kategoriach

istnienia i    • ^ącSismieć w danej dziedzinie” [Sowa 2000. s. 51]. Onto-

rzeczy istniejących W y _{RCCzy (kalegor}j_e), które funkcjonują w tej dziedzinie, logia dziedziny**    ontologicznych: obserwacja i wnioskowanie. Obserwacja

totarcm^iMtyo iwkcic fizycznym. Mlomiul wpiolkowuiiie nudaju .cna obserwacji

^P°^l"^,peT '^,™j'^k,mv“^iuk^biZ)' &

wybór Kateg    obiektowego. W każdym z tych zastosowań funkcjonuje inna

oazy w leozy z _danych kategorie nazywane są dziedzinami (domom), w sztucz-S£cji typami    w.ystoacb obiektowych klaaimi (oto). Boa względu

”^JWHHtopologie, wybór kategorii dclemrinoje zakroa możliwej reprezentacji, dmiennei w danej aplikacji komputerowej, a nawet w całej gnipie aplikacji. Jakiekolwiek braki kompletności, zniekształcenia lub ograniczenia w strukturze kategorii, muszą nieuchronnie ograniczać funkcjonowanie każdego oprogramowania i bazy danych, wykorzystujących te kategorie. Dla odróżnienia zastosowania terminu „ontologia" w filozofii i reprezentacji wiedzy często w tym pierwszym stosuje się liczbę pojedynczą (ontologia), a w drugim - mnogą (ontologie).

Definiując ontologie w sposób niesformalizowany można stwierdzić, że dotyczą one terminologii danej dziedziny (jej słownictwa), wszystkich podstawowych pojęć, stosowanych klasyfikacji, taksonomii, relacji (w tym wszystkich hierarchii i ograniczeń”) oraz aksjomatów. Używając bardziej formalnego zapisu można stwierdzić, że dla danej dziedziny D. opisywanej za pomocą języka L ontologie dostarczają katalogu rodzajów rzeczy, co do których zakłada się, że istnieją w D; rodzaje w ontologiach są reprezentowane za |

- — -—••• w» ■|fii*avjl.

^M Mowa o ograniczeniach określających opiiywanc relacje, ich rodzaj i inne cechy. Na przykład opisując

relację pomiędzy pojęciami „ojciec" i „syn” należy stworzyć ograniczenie, stwierdzające, źc syn może mieć tylko jednego ojca.

pomocą pojęć, relacji i predykatów języku l |(ialcvić, Djunć, l)cvcdżić 2006, 45). Stosowane definicje ontologii przytoczone zostały w mojej wcześniejszej pracy | Nahotko 2006b, s, 38-43], Do dalszych rozwużań przydatna może być definicja, zaproponowana przez Ynnnisa Kolfoglou, mówiąca, żc „ontologie to jawne reprezentacje wspólnego rozumieniu ważnych pojęć w określonej dziedzinie", gdzie słowo „wspólny" oznacza, ze mitologie zawierają zasób wiedzy, uzgodnionej przez grupę specjalistów albo całą społeczność [Kalfoglou 2001], Dzięki uzgodnieniom wiedza zawarta w ontologiacli jest obiektywna, w odróżnieniu od subiektywnej wiedzy jednostki. Ontologie wspierają rozprzestrzenianie wiedzy w obrębie grup agentów (ludzi i/lub oprogramowania). Agenci mogą komunikować się między sobą, wymieniając jednoznacznie zdefiniowane pojęcia, za pomocą nośników elektronicznych, w sytuacjach, gdy zwykle nie ma możliwości uzyskania szczegółowych wyjaśnień co do znaczenia pojęć. Ontologie są więc jednym z narzędzi zamiany wiedzy ukrytej w zakresie pojęć i relacji między nimi, w wiedzę jawną.

W reprezentacji wiedzy termin „ontologie" stosowany jest do określania:

*    Słownika reprezentacji, często wyspecjalizowanego w zakresie obsługi określonej dziedziny lub tematyki.

*    Obszaru wiedzy opisującej określoną dyscyplinę przy użyciu słownika reprezentacji. Oba elementy są ze sobą ściśle powiązane. Zawsze funkcjonuje także podstawowa

struktura danych reprezentująca ontologie.

Ontologie są wykorzystywane do reprezentacji wiedzy i w systemach inteligentnych, a także w procesach przetwarzania wiedzy. Ich przydatność przejawia się w zakresie:

' Kontroli słownictwa. Ontologie dostarczają słownictwa (czyli nazw), odpowiadającego terminom danej dziedziny, stąd w ten sposób nazywane są różnego rodzaju słowniki kontrolowane: kartoteki wzorcowe, słowniki haseł przedmiotowych czy tezaurusy. Różnica pomiędzy takimi słownikami, tworzonymi głównie dla człowieka, a ontologiami polega na tym, że te ostatnie zawierają wyrażenia logiczne opisujące terminy, ich relacje, dozwolone i zakazane, z innymi terminami. Określają także zasady łączenia terminów oraz ich znaczenie, które jest niezależne od użytkowników i kontekstu (na przykład używanego języka) [Hartley 2009, s. 155].

' Hierarchizacji. Ontologie zawierają kategoryzację hierarchiczną lub klasyfikację jednostek w danej dziedzinie. Często tworzone są także grupy (clusters) jednostek w oparciu o wspólne cechy ontologicznc. Hierarchie, zwane taksonomiami, przygotowywane są w formie czytelnej i przetwarzanej maszynowo. Jednak ontologia i taksonomia to nie to samo - ta pierwsza zawiera pełną specyfikację dziedziny.

•    Teorii treści. Ontologie można traktować jako teorie treści, identyfikujące klasy obiektów i relacje między nimi (w tym strukturę hierarchiczną), funkcjonujące w danej dziedzinie. Ontologie nie tylko identyfikują te elementy, ale także wyszczególniają je w sposób opisowy, z wykorzystaniem określonych języków reprezentacji ontologii. Specyfikacja klas zawiera ich cechy, wartości cech oraz ograniczenia wartości. Jako teorie treści, ontologie wyjaśniają strukturę wiedzy danej dziedziny. Ich tworzenie powinno być poprzedzone analizą ontologiczną, która ma ujawnić pojęcia stosowane w danej dziedzinie, ich strukturę hierarchiczną i organizacyjną.

•    Rozprzestrzeniania i wykorzystywania wiedzy. Głównym zadaniem ontologii nie jest funkcjonowanie jako słownik lub taksonomia; jest to wiedza, która może być udostępniana i wykorzystywana przez aplikacje. Chodzi więc o stworzenie modelu wiedzy danej dziedziny. Pojęcia i relacje, opisywane w ontologiacli, są stosowane przez inteligentnych agentów, którzy powinni móc komunikować tego typu wiedzę ontologiczną. Współużytkowane ontologie pozwalają na tworzenie szczegółowych baz wiedzy, opisujących konkretne sytuacje, oparte na wspólnych podstawowych strukturach i organizacji wiedzy. Ontologie umożliwiają więc lub ułatwiają współdziałanie systemów i aplikacji.

103