IMG74 (2)

utraty informacji, co umożliwia tworzenie wielu kopii dokumentu, ułatwi¹ zachowanie. Jeżeli weźmiemy pod uwagę błędy wymienione wcześniej, poi ii-, egzemplarz ma niewielkie szanse na długotrwale istnienie, więc replikacja ię*^r°*>d nym wa runkiem archiwizacji, ale nie jedynym i wystarczającym. Najbardziej J V projektem wykorzystującym tę strategię jest LOCKSSw którym każda bjkfJliC uczestnicząca gromadzi własną kopię interesującego ją obiektu. Ta metoda j^^k j najhardziej zbliżona do sposobów archiwizacji dokumentów tradycyjnych.    ¹

• Emulacja. Polega na utrzymywaniu przechowywanych dokumentów w pj_c_ formie oraz emulacji (naśladowaniu) sposobu działania oryginalnego system,, -°^tfłcj I matycznego (sprzętu i oprogramowania) w przyszłym, nieznanym środowisku ki temu oryginalne oprogramowanie, przy pomocy którego archiwizowany doi, ■'?. powstał, może być uruchomione na nowym sprzęcie i pod nowym oprograI systemowym.

• Niezbędna jest znajomość stosowanych formatów i oprogramowania, przez co do ? archiwizacji najlepiej nadają się formaty otwarte, których specyfikacja jest po\v_s*,S]<ty I dostępna. Ta strategia wykorzystana jest w wielu ważnych projektach archiwów* ⁿⁱ* wych. takich jak CEDARS” iCAMiLEON⁷'.    ^yfr^ I

• Migracja. Polega na konwersji dokumentu zc starego formatu do innego, używa przez nowe oprogramowanie. W tym przypadku nic wystarczy samo skopiowani⁰ zycznego ciągu bitów na nowy nośnik, ale należy także przetłumaczyć go na _r,^e format logiczny. Trudność tych działań zależy od cech modyfikowanego oprog^* wania, ale zazwyczaj nie sprawia kłopotów. Funkcje te bywają zaszyte w nowe wi* I oprogramowania; wówczas możliwe jest wczytanie pliku starej wersji i zapisania g I formacie nowej wersji oprogramowania.

• Filmowanie. W przypadku plików o skomplikowanym formacie, dla których j_slo|

Jest sposób interakcji użytkownika, można zapisywać wykorzystanie pliku i j_{eg0 w}ⁿ-^v gląd przez filmowanie użytkownika korzystającego z pjiku [Clausen 2004, s. 19], s₍₁2* „filmowanie" może mieć postać kolejnych zrzutów ekranów lub fizycznego fi/mowai za pomocą kamery, czasem wraz z komentarzami. Ta metoda może być szczegółu'! I przydatna w przypadku systemów składających się z wiciu, wzajemnie zależnych ęk mentów, które nie mogą być łatwo konwertowane czy emulowane lub też, gdy spojók wykorzystania jest ważniejszy od samego programu (jak np. w przypadku chatów). j_e._f to metoda kosztowna i pracochłonna.

Długotrwała archiwizacja wiąże się z zaangażowaniem sił i środków w przcdsięw*j-cie, realizowane w niezdefiniowanym okresie. Organizacje, które się jej podejmują, winny mieć świadomość zadań i odpowiedzialności, związanych z tą działalnością. Pomj. mo euforii i pośpiechu, które często towarzyszą tworzeniu serwisów globalnej biblioteki cyfrowej, należy zastanowić się, kto będzie zajmował się zgromadzonym zasobem, jeśli pierwotnie zaangażowana instytucja temu nie podoła. Dlatego też większe szanse mają na przykład repozytoria uczelniane, osadzone solidnym otoczeniu instytucjonalnym.

Model systemu długotrwałej archiwizacji OAIS (Open Archival Information Systems) utworzony został przez NASA, w 2003 r. zatwierdzony jako norma ISO⁷². Stwarza on podstawy dla zapewnienia efektywności i trwałości tych systemów przez określenie modę//: funkcjonalnego oraz informacji⁷\ Według OAIS archiwum jest organizacją ludzi i systemów, która przyjęła odpowiedzialność za archiwizację informacji i jej udostępnia-

. glutiloncj społeczności. Model opisuje systemy definiując pakiety informacji. które ‘"^Cvicrają treść informacji (wraz z metadanymi) - SU*, opis archiwizacji (Alf*) i zasady A»>łęPⁿ'^ttn'^a informacji (D1P) (Brindlcy. Muir. Probets 2004. s 242).

⁰    mole być podstawą dla analiz funkcjonowania systemu archiwizacyjnego. Scr-

* #codny * modelem OAIS, musi posiadać właściwą strukturę organizacyjną oraz wy-''*/*ić, realizuje sześć obowiązkowych funkcji związanych z gromadzeniem, archiwi--,.'i udostępnianiem obiektów cyfrowych:

^; I przyjmowanie odpowiedniej informacji¹⁴ od jej producenta fz selekcją).

2 Uzyskiwanie wystarczającej kontroli nad informacją do realizacji długoterminowych ._clów archiwizacji.

i Określenie społeczności użytkowników.

4 Zapewnienie dostępności do informacji bez potrzeby pośrednictwa producenta informacji-

¹ 5. Stworzenie udokumentowanej polityki i procedur dla zapewnienia ochrony na wy-njdek przewidywalnych błędów oraz zapewnienia udostępniania autentycznej kopii ar-•hiwizowanej informacji.

6. Udostępnianie archiwizowanej informacji użytkownikom.

Zastosowanie archiwizacji w skali globalnej biblioteki cyfrowej oznacza konieczność /decentralizowanego podejmowania decyzji, a więc współpraca wielu serwisów tej biblioteki musi odbywać się na zasadzie porozumienia, a nie dyktatu. Ponieważ nie ma możliwości dokładnego przewidywania przyszłości ani panowania nad kierunkami rozwoju, ambicja działania na skalę globalną, pomimo braku możliwości kontroli wszelkich działań prowadzonych na świecie, wymusza elastyczność przyjmowanych rozwiązań. Wyma-ga to takiej realizacji funkcjonujących zastosowań, aby w przyszłości możliwe było łatwe korygowanie podejmowanych działań.

4.8. Ocena (kontrola jakości')

W globalnej bibliotece cyfrowej ocenie podlegać mogą i powinny wszystkie jej elementy. W szczególności przydatna wydaje się kontrola jakości dwóch elementów cyklu komunikacji naukowej: ocena jakości publikacji naukowych, a przez to również ich autorów - uczonych i instytucji ich zatrudniających oraz ocena jakości funkcjonowania systemów infortnacyjno-wyszukiwawczych, stanowiących serwisy GBC. Obie oceny mogą się łączyć, na przykład w sytuacji, gdy dokonuje się oceny wyszukanych publikacji zarówno z punktu widzenia ich jakości, jak i stopnia relewancji wyników wyszukiwania. Ocena jakości publikacji, w tym stron Web, oznacza określenie poziomu zaufania i wiarygodności; jest obecnie często wykonywana automatycznie. Ocena serwisów GBC dotyczy głównie efektywności wyszukiwania (relewancji, pertynencji). Oba te aspekty oceny jakościowej przedstawione zostaną w dalszej części rozdziału. Miary służące kwantyflkacji tych ocen zaprezentowałem już w p. 3.3.

Publikowanie elektroniczne wpływa na modyfikację, wcześniej stosowanych i dobrze ukształtowanych, metod i procedur oceny jakości publikacji w systemie komunikacji naukowej. Podstawą tych procedur było recenzowanie publikacji, przyjmujące różne formy.

¹⁴ W odróżnieniu „odpowiedniej" informacji od pozostałej przydatne mogą być odpowiedzi na pytania przedstawione przez Rossa Harvcya: (1) dla kogo materiał będzie przechowywany? (2) dlaczego materiał jest wart archiwizacji? (3) czy istotny jest wygląd materiału (czy wraz ze zmianą wyglądu materiał utraci przydatność)? (4) czy istotny jest sposób funkcjonowania materiału (czy utraci on wartość, jeżeli odnośniki w jego wnętrzu przesuną działać)? (5) czy możliwe jest wyróżnienie poszczególnych elementów lub obszarów (np. czy banery reklamowe stanowią integralną całość z pozostałymi elementami)? (6) jeżeli wyróżnienie elementów, które trzeba obsługiwać sprawia problemy, może łatwiej będzie określić efekt braku obsługi elementu i odszukać funkcje lub elementy, które z pewnością nie są potrzebne [Harvey 2007, s. \7j.

1

LOCKSS - Lols Of Copic Kccp Staff Safc (http://www.lockss.org/lockss/Home). http://www.leeds.ac.uk/ccdan/.

⁷¹    http://www.si. umich.edu/CA MIL EON/.

⁷²    ISO 14721:2003 Spaće data and infonnation transfer systems - Open archival Information system - Rcfe-rcncc model.

^v Termin OAIS stosowany jest w kilku znaczeniach: jako nazwa publikacji modelu informacyjnego OAIS, jako sam model informacyjny oraz jako repozytorium spełniające wymagania modelu.