IMG68 (2)

Prowokacje — narzędzie myślenia wg Edwarda de Bono

Prowokacje poszerzają pomysłowość, rozkręcają myślenie i produkowanie innowacyjnych idei. Wiele pomysłów „na wariackich papierach”

stało się źródłem konkretnych rozwiązań wprowadzonych w życie.

Prowokacje typu Zasłyszane — wykorzystanie szalonych pomysłów, które po odpowiedniej obróbce, okazują się całkiej przydatne. Np. z koncepcji pewnego „dziwaka” polegającej na zestrzeliwania samolotów wiązką fal radiowych, „wyprowadzono” urządzenie zwane radarem.

Prowokacje typu Na Opak — czyli odwrotnie niż normalnie. Normalnie to kupujący płaci, odwracając sytuację — wymyślono kupony rabatowe. Co by było jakby to dzieci uczyły dorosłych?

Prowokacje typu Przez Odrzucanie — odrzuca się pewną immanentną cechę danej rzecz i ogląda konsekwencje. Co by było jakby dzieci przestały uczęszczać do szkół?

Prowokacje typu Myślenie Życzeniowe — Co by było, gdyby...Czy nie byłoby wspaniale gdyby zanieczyszczająca rzekę fabryka stała w dół rzeki od siebie samej? W wyniku takiej prowokacji wprowadzono w Anglii prawo nakazujące umieszczać punkt poboru wody do celów przemysłowych zakładu poniżej ujścia ścieków z tego zakładu. A w wyniku innej — w Japonii warzywa hodowane są na powierzchniach ustawionych pionowo.

Prowokacje typu Urągające Zdrowemu Rozsądkowi — Co by było, gdyby w szkołach mogły uczyć tylko osoby o wymiarach 88/66/99?

Prowokacje Ograniczające — Masz do dyspozycji tylko 50 słów, ALBO. Nie możesz mówić po polsku. ALBO. Możesz tylko rysować

Pytania o charakterze ewaluacyjnym, są w praktyce niestety ity _n.i wykorzystywane. Głównie z powodu braku tradycji myślenia, że istotą jest uczenie się uczniów, nie zaś ich* nauczania. (1 tym samym — w efekcie % > niowskiego lęku przed ujawnianiem swojej nie-wiedzy). Natomiast te mają bardzo szczególne znaczenie — jako informacje zwrotne dla nauczycieli. ^ Nauczyciel pyta się uczniów: co było najbardziej udanego w dzisiejszej lekcji, co wam się szczególnie podobało, co było najbardziej dziwne, niezwykłe? Oraz — jakie są wasze odczucia, jak się czuliście, kiedy...? Co było trudnego, czego chcecie się jeszcze nauczyć, o czym jeszcze porozmawiać?

*

N

Jeśli nie zadasz tych pytań to skąd wiesz jak to z nimi jest?

Zgadujesz? Czytasz w myślach?

Pytanie zadają uczniowie (którzy nie wiedzę) lub nauczyciel, aby wywołać pewien stan myślenia u dzieci. Pytania uczniów świadczą o ich aktywności poznawczej, nie zaś — ich niewiedzy (jak czasami można usłyszeć). Są raczej manifestacją pędu do wiedzy!

Stawianie pytań przez uczniów może być „papierkiem lakmusowym” zrozumienia materiału w jego złożoności. Uczniowie mogą sami opracowywać listy pytań do określonej, „przerabianej” partii materiału, które następnie nauczyciel wykorzystuje do prac sprawdzających, konkursów czy ąuizów. Stawianie pytań jest umiejętnością i jak wszystkie inne umiejętności poddaje się uczeniu i doskonaleniu. Stawianie pytań jest także ważną metaumiejętnością komunikowania się z innymi.

Pozwolę sobie na małą dygresję. Z moich doświadczeń wynika, ie ściąganie jest popularne tylko w polskich szkołach, jako procedura radzenia sobie w sytuacji niejasności, „braku wiedzy". Na przykład w szkole angielskiej i amerykańskiej dzieci nie ściągają, pytane dlaczego, mówiły że wtedy nauczyciel nie wie, czego jeszcze ma ich nauczyć (sic!). Dużo już widziałam na święcie, ale to wprawiło mnie w kompletne osłupienie!

PODSTAWOWE BŁĘDY NAUCZYCIELA:

•    banalne pytania lub pytania „domagające się” odpowiedzi reaktywnych (szybko i dokładnie w danym brzmieniu)

•    źle skonstruowane pytania naprowadzające (nadużywanie pytania „dlaczego”)

•    krytyczne ocenianie zamykające gotowość do stawiania pytań i udzielania odpowiedzi (złośliwe komentarze, ośmieszanie)

•    reakcje agresywne na zadane przez ucznia pytanie, typu „radość inkwizytora" z przyłapania na nie-wiedzy

•    eliminacja możliwości treningu zadawania pytań.

— 97 —