IMG 1411271355

Jak powstał Przewodnik po zachowaniach społecznych 39

społecznemu deformacje spostrzegania. Z kolei wielkość deformacji jest określona stopniem rozbieżności między oczekiwaniami spostrzegającego człowieka a rzeczywistymi właściwościami pojawiających się obiektów.

Współcześnie poszukuje się zarówno mechanizmów zawiadujących funkcjonowaniem tendencji, jak i warunków trafności spostrzegania i myślenia (Blackman, Funder, 1998; Gingerenzer, 1992), warto więc przypomnieć przynajmniej niektóre tendencje, czyli prawidłowości psychologiczne.

Prezentowane poniżej prawidłowości podane są w następującym porządku: w pierwszej części znajdują się odchylenia od racjonalności w ocenianiu i atrybucji (takie jak podstawowy błąd atrybucji), potem w spostrzeganiu oraz podejmowaniu decyzji (na przykład żal podecyzyjny), po nich następują błędy w przypominaniu i rozpoznawaniu (na przykład „fałszywe alarmy” w przypominaniu, to znaczy kiedy coś nieznanego wydaje się już znane, wyuczone), w rozwiązywaniu problemów i myśleniu logicznym (na przykład złudzenie gracza, to jest złudzenie, że po serii zdarzeń jednego typu muszą nastąpić zdarzenia innego rodzaju: po smutku będzie śmiech, po rzutach monetą, w wyniku których pojawiał się orzeł, jest większe prawdopodobieństwo wyrzucenia reszki, choć prawdopodobieństwo w długich szeregach wynosi zawsze 0,5) oraz tendencyjność działania (między innymi samoutrudnianie, czyli mechanizm „rzucania kłód pod własne nogi”, a więc nieświadome zmniejszanie szans na sukces, gdy na przykład zamiast uczyć się do egzaminu, idę na dyskotekę; albo ochrona Ja na wymiarze sprawności przy równoczesnej zgodzie na obniżenie ocen Ja na wymiarze pracowitości). Na końcu leksykonu podane są najpopularniejsze prawidła psychologii społecznej, takie jak uwarunkowania perswazji i zmian postaw, wzbudzania sympatii i miłości, a także agresji, zjawisko samej ekspozycji oraz prawa warunkowania.

Spis wszystkich prawidłowości w wersji potocznej znajdzie Czytelnik w formie słownika na końcu książki. Pojęcia ułożone są tam alfabetycznie, ale kolejność pozycji w kwestionariuszu zaznaczona jest w nawiasach. Kwestionariusze do badań trafności spostrzegania owych prawidłowości we własnym i cudzym zachowaniu znajdują się w części II.