IMG 1411271628

"t^d^_nachlpowod

^S^TUęoaon presji społecm u- ^W,ązkow rodzinnych i niesprzyjający _VJb PjN Efekt pierwszeństwa, i ^{j Gurin}’ ^MiDer* Gurin, 1980; Mądrzydó, 1974), OS<Stnv wynik i ypnmacy effect), czyli wpływ pierwszego wrażenia ^ . ,    ^sP^ostrłegania innej osoby, jest wyrazem skłonności do oceniania

cji zgodnych z pierwszym wrażeniem jako rzetelnych i prawdziwy<J, Oznacza to, że pierwsze wrażenie, jakie wywiera nowo poznana osoba, wydaj* Się trafne i najsilniej wpływa na ogólną ocenę tej osoby. Efekt pierwszeństwa występuje w przekonywaniu i w propagandzie, gdy informacje pochodzące o<j

pierwszego mówcy bezpośrednio poprzedzają przekaz drugiego mówcy, a oceny dokonuje się (albo podejmuje decyzję wyborczą) po upływie czasu. Dochodzi wówczas do interferencji proaktywnej - informacje odebrane najpierw niejak, nakładają się na te, które są podawane w dalszej kolejności Innymi słowy, pierw-sze informacje są lepiej zapamiętywane niż te przekazywane później i dlatego najsilniej wpływają one na ocenę (Hovland, 1958; za: Aronson, 1995; Wojciszke, 2000a, 2000b, 2OOOc).

39 Efekt świeżości (mwtcy występuje wtedy, gdy na ocenę końcową prze-kazu największy wpływ ma informacja podana na jego końcu (za: Mądrzycki, 1986) Na przykład, gdy trzeba decydować, kto ma rację w debacie, w której po każdej wypowiedzi jest przerwa na zastanowienie, a decyzję podejmuje się bezpośrednio po wypowiedzi ostatniego mówcy, wówczas to właśnie ten ostatni mówca najsilniej wpłynie na decyzję i ostateczny werdykt słuchaczy. Dzieje się tak dlatego, że ostatni przekaz niweluje znaczenie pierwszych informacji poprzez inłerencję retroaktywną (informacje najświeższe „zamazują" wcześniejsze dane, odbierając im znaczenie; Aronson, 1995; Miller, Campbell, 1959).

40. Spostrzeganie w służbie Ja zwane też egocentryzmem w spostrzeganiu siebie (self-serving bios), oznacza łatwiejsze dostrzeganie i akceptowanie informacji pozytywnych niż negatywnych, gdy dotyczą one własnej osoby (cenimy szczególnie te wymiary, na których sami przypisujemy sobie wysokie notowania). A zatem w procesie porównań społecznych człowiek ocenia siebie najczęściej wyżej niż innych ludzi, czyli faworyzuje własną osobę (większość ludzi ocenia siebie powyżej średniej na skalach charakterystyk społecznych; Codol, 1977; Nisbett, Ross, 1980).

41. Iluzja kontroli (inaczej iluzoryczna kontrola) to zniekształcanie procesu spostrzegania w taki sposób, by zapewnić sobie przekonanie o możliwości osobistego wpływu na bieg zdarzeń losowych. Innymi słowy, jest to złudzenie, że kontroluje się więcej wydarzeń w swoim życiu, niż jest to faktycznie możliwe (Langer, 1975). Przejawem tej tendencji jest niedocenianie osobistego ryzyka wypadku, zachorowania i tak dalej (wydaje się mniejsze od przeciętnego), czyli