IMG 1411271313

34 Człowiek - Instrukcja obsługi

Zgodności informacji bądź do przeceniania związków, to jednak podporządkowanej ogólnym dążeniom człowieka do pozytywnej oceny siebie oraz innych osób, a także do kontroli otoczenia. Według Mądrzyckiego zarówno błędy, jak i tendencyjność wchodzą w zakres nadrzędnego pojęcia deformacji.

Nasuwa się pytanie, czy trafność spostrzegania iluzji okaże się inna u wykonawcy zachowania (sprawcy działań, aktora) niż u obserwatora zachowania. Gzy na przykład kupując zbyt drogie dla nas buty, niezwykle „okazyjnie¹' według atrakcyjnego sprzedawcy, widzimy, że padliśmy ofiarą jegomanipulaGji?. Czy to raczej obserwator przypatrujący: się tej scenie pokiwa iz politowaniem głową, dziwiąc się-naśzej naiwności?fójf|

1.2.3. Kto widzi, że*alęflMljEiżjl*saktor czy obserwator?

Klasyczne badania dotyczące trafności atrybucji, procesu oceniania i rozumowani^ iodnoszą sięłdo spostrzegania cech i zachowań osób bliskichJub obćych/:attakż©^i^ społecznych. W latach 90. ubiegłego stulecia pojawił się nurt teoretyczny i empiryczny związany z analizą sposobu spostrzegania odchyleń od.racjonalhośckW tym nurcie r.',DQwsjałyteorie: naiwnego realizmu^naiwnego cynizmu,(KrugerrGikmch, 1999)&neta? poznania (Kenny, Levesque, 1997; Kruger, DUnning, 1999) oraz tąoria konfirmacyjnegól i diagnostycznego sposobu testowania hipotez (Lewickajd.993). Wskazują onenie-tylkę enątzdolnośćsezłowieka do odczytańianieracj onalnośćivw, zachowaniach innych osób/i ale talde na-wyolbrzymianie owejitendencyjnościs W związku z tym rodzą się pytania; czy człowiek przećeńia, czy może raczej trafnie spostrzega przejawy cudzych odchylep od racjonalności? Gzy potrafi dostrzec własną tendencyjność, a<jeśli tak, to które z jej oznak? Jaka jeąt fóżnicasmiędzy-'0.ceną wpływu prawidłowości psychologicznychijia swoje zachowania a tą oceną dotyczącą działań innych ludzi?!**

< Pytania odnosząsi^do potocznych teorii odchyleń od racjonalności^ stosowanych! na własny użytek oraz wykorzystywanych do spostrzegania ioceny otoczenia spolecz:..

nego.fWydajesię, że teniezaangażowany emocjonalnjfcw4ziałswi^pbserwator łatwiej zobaczy tendencyjność aktora, niż ten ostatni dostrzeże4błędy.jv,swoim zachowamus^ • Przypuszczenie to',bierze^śię z kilku źródeł. Życ|l dostarcza przykładów niedostrzegania tendencyjności u siehi^fna przykład, w towarzystwie .często wspominam mojego słynnego znajomego,Ibótchcę, by ludzie wiedzieligźjg go cenię i jestema nim wdobrej komitywie,‘izjawisko to nazywane jest „pławieriii^^ę w cudzej chwaleljora? zdolności.innych ludzi (óbserwatorów) do zobaczeniajtych odchyleń od racjonalności .w odbiorze tych samychzachowań (na przykładna stale wspomina swojego słynnego znajomego, by zrobić wrażenie narozmówcaeh i pławić się w jego chwale). Czy aktor słusznie rozpoznaje własne altruistyczne motywy,£zy nieświadomie ulega motywacji dó utrzymania swego dobrostanu?41ę _Sytuapji#ludzi,dyle;potenojalnych odpowiedzi. .