IMG 1411271343

2. Leksykon prawidłowości psychologicznych

2.1. Jak powstał Przewodnik po zachowaniach społecznych

Początkowo Przewodnik nazwałam Leksykonem Odchyleń od Racjonalności, zawiera on bowiem odkryte pod koniec zeszłego wieku błędy w myśleniu czy spostrzeganiu Tendencyjność człowieka w spostrzeganiu i myśleniu fascynuje psychologów od ponad dwudziestu lat. Tadeusz Mądrzydd (1986), Richard Nisbctt i Lee Rosa (1980) czy Daniel Kahneman i Arno* Tsenfcy (1973) nie tylko pokazują przejawy irracjonainości, ale takie podejmują próbę wyjaśnienia mechanizmów tego zjawiska.

Dziś juz wiadomo, ze owe odchylenia od racjonalności są de facto prawidłowością* ml. powszechnymi sposobami poznawania świata i łudzi. Psychologowie dowiedli. te powszechnie stosuiemy heuryttyki (zawodne sposoby wnioskowania) w procesie poszukiwania wiedzy o święcie społecznym (Kahneman. Twrsky, 1973; Nisbctt. Ross. 1960). Nieprawdziwe okazały się założenia o naszym .naukowym* sposobie oceny siebie i innych, typowe dla badaczy z lat 50. ubirglrgowirku (Hetdrr. 1958. łonrs. Dam, 1965; Kełłey. 1967). W tej sytuacji nie można przyjmować (jak się utarło w połowie XX wieku), że powszechnie stosowane reguły wnioskowania człowieka o otoczeniu społecznym, obarczone oczywisty m błędem, to jedynie odchylenia od racjonalności w .naukowym' wnioskowaniu potocznym. Coraz częściej zamiast o błędach (choć ta nomenklatura jest wciąż obecna w literaturze psychologicznej) mówi się o powszechnie występują-cych prawidłowościach psychologicznych, które zawiadują procesami poznawczymi i emocjonalnymi człowieka (Kossowska, Kofta. 2009; Lewicka. 1993; Wojciszke, 2010, 2011). Rozwój psychologii doprowadził do swoistego pomieszania pojęć. Początkowo uznawano, że odkrywane prawidłowości stanowią błędy (biasdt) w logicznym myśleniu, właściwym dla .człowieka naukowca* Nazewnictwo; błędy, iluzje, tendencje - pozostało.