IMG 1411271826

Leksykon prawidłowości psychologicznych 75

tak -naznaczona' osoba zaczyna wierzyć, że jest neurotykiem, i powiela zacho-| wania niejako narzucone jej przez oceny innych łudzi.

8L Samoutrudnianie, czyli rzucanie kłód pod własne nogi (self-handicappingi jjjs« Jones, Berglas. 1978; za: Doliński, Szmajke, 1994; Szmajke, 1996), pojawia się . w sytuacji, gdy Indzie nie są pewni swoich kompetencji. Przejawiają oni wówczas s skłonność do unikania diagnostycznych informacji o swoich zdolnościach i moż-faokiadi, Zamiast więc uczyć się do egzaminu, by zwiększyć szanse na sukces, zmniejszają te szanse, dostarczając poważnych i wiarygodnych usprawiedliwień porażki (na przykład, gdy ludzie nie są pewni sukcesu, to zamiast nań zapracować, | gotowi są upić się poprzedniego dnia lub całą noc siedzieć przy chorym koledze, - aby tylko usprawiedliwić ewentualną porażkę). Samoutrudnianie służy Obronie I pozytywnego obrazu Ja w bardzo ważnych dziedzinach (takich jak przekonanie [ o własnej inteligencji), kosztem obniżenia samooceny w mniej istotnych spra-wadi (lenistwo). Samoutrudnianie jest także podstawą egocentrycznego błędu p atrybucji.

82. Spadek zainteresowania aktywnością (i spadek aktywności) pod wpływem nadmiernego wynagrodzenia za wykonanie zadania (nie zasługuję, spadek motywacji) lub wiary w to, że własna aktywność jest niejako wymuszona (effect of externcd rewards on motivation). Błąd ten wynika z jednorodnej teorii przyczynowości, zakładającej istnienie i poszukiwanie tylko jednej przyczyny obserwowanego zjawiska. W eksperymencie Marka Leppera, Davida Greene’a i Richarda Nisbetta (1973) proszono dzieci o bawienie się bardzo atrakcyjnymi magicznymi pisakami Jednej grupie zapowiedziano, że otrzyma cenną nagrodę za taką zabawę, pozostałe dwie grupy poproszono tylko o zabawę. Pierwsza grupa dzieci otrzymała nagrodę po zabawie, podobnie jak jedna z pozostałych grup, która się tego nie spodziewała. Po kilku dniach dzieci miały możliwość spontanicznej zabawy tymi samymi pisakami. IDzieci z,'pierwszej grupy bawiły się dwa razy krócej od pozostałych, uwierzyły bowiem, że Istmeieu zewnętrzna motywacja ich zachowań, i zachowały się tak, jak gdyby ich poczynania miały tylko jedną przyczynę - motywacjęzęwnętrzną, a pozbawione były innych przyczyn, na przykład motywacji wewnętrznej; czyli przyjemności. A zatem jeśli spodziewamy się nagrody za jakieś (nawet przyjemne) działanie, i ją otrzymujemy, to w przyszłości mniej chętnie podejmujemy to działanie niż gdybyśmy nie byli za nie nagradzani.

83. Próżniactwo społeczne (inaczej społeczne obijanie się, social loafing) - polega na zmniejszeniu wysiłku jednostki (pojedynczggoiijćzestnika) włożonego w wykonanie zadania, gdy odpowiedzialność za wykonanie spoczywa na całym, pracującym razem zespole (Łatane, WifoamJ, Harkuift 1979; la. Juonson, Wilson,