19396 IMG 1411271435

Leksykon prawidłowości psychologicznych 45

wiąże się z jednej strony z większą dostępnością i wyrazistością własnych zachowań, z drugiej zaś - z dążeniem do ochrony ego (Ross i in., 1977). Dlatego właśnie sądzimy, że więcej osób podziela na przykład nasze poglądy polityczne, niż to jest w istocie.

9. Fundamentalny błąd atrybucji (correspondence bias, fundamental attributional error), inaczej błąd korespondencji, polega na utożsamianiu celu zachowania z cechą oraz przecenianiu roli cech, postaw, potrzeb i niedocenianiu roli sytuacji (nacisków, ról społecznych) w wyjaśnianiu zachowań innych ludzi (Ross i in., 1977). Powodem tego błędu jest większa wyrazistość własnego zachowania, a także automatyczne powiązanie identyfikacji celu zachowania z przypisywaniem cechy wykonawcy. Nisbett i Ross (1980) wskazują na działanie heurystyki reprezentatywności (zob. p. 11) i heurystyki dostępności jako potencjalnych przyczyn błędu: aktor, ze względu na permanentną „bliskość" własnej osoby, jest dostępnym i łatwym wytłumaczeniem przejawianych przez siebie zachowań, a wiadomo, że znaczenie dostępnych danych jest przeceniane. Dlatego obserwatorzy nie doceniają faktu, że małe różnice w sytuacji mogą powodować duże zmiany w zachowaniu większości ludzi. Istnienie błędu zostało potwierdzone przez wielu badaczy (Fein, Hilton, Miller, 1990; Jones, 1979rReeder i in., 1982), ale także niejednokrotnie było podawane w wątpliwość (Funder, 1987; Harvey, Town, Yarkin, 1981). Jedno z badań Lewisa (1995) podważa istnienie fundamentalnego błędu atrybucji w codziennym życiu. Autor prosił losowo wybranych do próby badanych, aby w określonym czasie;skilkakrotnie w ciągu dnia, zastanowili się nad sytuacją, która właśnie im się przydarza, i wypełnili test dotyczący zależności zachowań od osobowości i sytuącji. Jedna grupa osób oceniała siebie, druga — inną osobę.isOkazało się, że niezależnie od grupy preferowane były^wyjaśnienią ! sytuacyjneyjedynazanotowana różnica między, aktorem i obserwatorem to,

' większa liczba wyjiaśnień zachowania spostrzegąnęjipsoby w kategoriach cech. u obserwatorów niż u aktorów (liczba ta jednak była generalnie mniejsza od liczby wyjaśnień sytuacyjnych). Lewis zauważa, że klasyczny błąd atrybucji pojawia się głównie w laboratorium i, dotyczycszczególnie spostr^gąnia:-postaw.

10. Generalizowanie wiedzy pochodzącej z obserwacji pojedynczych zachowań lub zachowania jednej osoby na całe grupy ludzi (overgeneralization; Nisbett, Borgida, 19.75)?Richard Nisbett i Eugepe Bprgida.(19£5)ppkazali, że badani na podstawie dwóch jednostkowych przypadkówwnioskowali o tym, jak będzią&ię; zachowywała cała populacja^.Autorzy przeproSy^zMseksperyment, w którym > - ucześtrueyidpwiadywali sięo innych osobaejh, tworzących grupę społeczną, pewnych informacji, na przykład słabych pod względdjŚJ emocjonalnym (tak zwanych bladych) i sprzecznych zoimi wyrazistychi^iowiedzianc im mianowicie, że ktpś