IMG 1411271404

. Leksykon prawidłowości psychologicznych

2.2.1. Prawidłowości oceniania i atrybucji    'M |

Opisane w podpunkcie 1.1.2 procesy atrybucji są częścią procesu oceniania, ^ wydawania sądu o obiekcie społecznym (na przykład o innym człowieku, o sobie) Ocenianie świata społecznego należy rozumieć zarówno jako złożony proces poznawczy (Berkowitz, 1960), jaki wartościowanie rzeczywistości, czyli jej ocena w prostych kat*, goriach dobra i zła. Wartościowanie i ocenianie towarzyszą całej aktywności człowiek w świecie społecznym (Wojciszke, 1993). Nie ma zdarzenia, osoby, sytuacji, któryś nie poddawalibyśmy ocenie. Na przykład zbliżający się termin egzaminu wzbudza albo nasze zainteresowanie przedmiotem (wartościowanie pozytywne), albo niechęć do wysiłku (wartościowanie negatywne). Często pojedyncze oceny pozostają ze sobą w konflikcie, na przykład przedmiot jest, owszem, ciekawy, ale i tak „okropnie nie chce mi się uczyć!” Dlatego procesy oceniania, badane od chwili, gdy tylko psychologia zaczęła się wyłaniać z filozofii (por. teoria pola Kurta Lewina, 1935), po dziś dzień pozostają | głównym nurtem psychologii. Poniżej znajdują się wybrane i powszechne prawidłowości (tendencje) rządzące procesem oceniania i atrybucji (judgmental and attribution biases),

1. Asymetria negatywna w atrybucji moralności (negativity effect in morał judgmentś) oznacza, że uśrednianie tej samej liczby pozytywnych i negatywnych informacji o moralności przy wyrównanej i średniej Walencji (jedna informacja jest średnio pozytywna, a druga średnio negatywna) i prototy powości (obydwa zachowania są w takim samym stopniu „typowe” dla danej cechy: jedno na przykład dla uczciwości, drugie dla nieuczciwości) prowadzi do negatywnej oceny spostrzeganej osoby. Znaczy to, że w procesie atrybucji negatywne informacje

0    moralności są bardziej diagnostyczne (ważniejsze) od pozytywnych (Reedec Henderson, Sullivan, 1982). Według praw logiki znak informacji „+” i znak powinny się znosić, czyli człowiek raczej zaniecha wówczas oceniania danej osoby. Tymczasem ocenianie cudzej moralności jest powszechne* naładowane emocjami. Dlaczego tak się dzieje, tłumaczy atrybucyjna teoria Glena Reedera

1    współpracowników (1982), ukazująca proces atrybucji w połączeniu z treścią przetwarzanych informacji. Okazuje się, że niektóre cechy należą do tak zwanej „tendencji centralnej”, zgodnie z którą na podstawie zachowań, na przykład towarzyskich, wnioskujemy, że dana osoba może być raczej towarzyska lub umiarkowanie towarzyska. Inne ważne cechy, takie jak moralność czy sprawność,