IMG 1411271620

Leksykon prawidłowości psychologicznych 57

się na bardziej dostępnych i rzekomo prawdopodobnych źródłach. W jednym z eksperymentów mężczyźni pobudzeni po jeździe na rowerze oceniali zdjęcia nagich kobiet. Bezpośrednio po jeździe przypisywali pobudzenie właściwej przyczynie — jeździe, ale po jakimś czasie, mimo że obiektywny pomiar wskazywał, iż byli nadal pobudzeni z powodu jazdy, spostrzegali zdjęcia jako bardziej atrakcyjne i błędnie oceniali je jako przyczynę swojego pobudzenia (Cantor, Zillman, Bryant, 1975). Brak wglądu we własne emocje opisuje także teoria przesunięcia pobudzenia autorstwa Dolfa Zillmana (za: Wojciszke, 2002). Teoria ta pokazuje, że pobudzenia kumulują się i działają na zasadzie, wszystko albo nic. Wówczas obiekt niezwiązany z pierwotnym źródłem emocji może zostać błędnie uznany za prawdziwą przyczynę pobudzenia. W jednym z eksperymentów, w którym ta sama dziewczyna wywiera różne wrażenie na mężczyznach w zależności od tego, czy przeszli oni (tuż przed spotkaniem z nią) przez niebezpieczny (chybotliwy; wysoka ocena atrakcyjności dziewczyny) czy przez bezpieczny most (niższa ocena atrakcyjności dziewczyny).

36.    Centralność cech (traitfs centrality, Asch, 1946; Skarżyńska, 1979) oznacza, że niektóre cechy (zwane centralnymi) mają większy i bardziej znaczący wpływ na przypisywanie innym osobom dalszych, cech niż pozostałe cechy tychże osób. Cechy centralne mają też większy niżinnę cechy wpływ na całkowitą ocenę osoby, na przykład ważniejsze jest dla odbiorców to, czy ktoś jest w kontaktach z innymi ciepły czy zimny emocjonalnie, niż, to, czy jest pracowity raczej czy leniwy. Mówiąc inaczej, ludzie ceniąaobie jedne ceehyosobowościbardziej od drugich i wyżej oceniają kogoś, kto jest serdeęzny/i.ciepły w kontaktach, niż kogoś, kto jest zimny* choćby był tak samolntęjigentny* wysportowany, pracowity.

„Społeczeństwo, a przynajmniej klasa ucywilizowana, nigdy nie jest skłonne uwierzyć w coś złego o ludziach, którzysą zarazem bogaci i zachwycający* ,

O. Wilde, Portret Doriana Graya, tłum. ML- Feldmanowa,

(Kraków 2002, Wydawnictwo Zię|pną;S,owąj

37.    Centryzm grupowy to skłonność do pozytywnej, oceny grupy, z którą się człowiek utożsamia. Źródło tej tendencji tkwi w tym, że identyfikacja z akceptowaną grupą przyczynia się do umocnienia pozytywnęi oceny siebie. Stąd też bierze się częste przypisywanie sukcesów grupy jej walorongB. porażek — czynnikom sytuacyjnym. Gldy na przykład uruchomi się u ludzi, schematy płciowe, a więc przynależność do grupy mężczyzn lub koblęt, wówczas okazuje się, że mężczyźni sądzą, iż kobiety nie odnoszą wielkich sukcesów^ polityce czy nauce, ponieważ nie są tak zdolne jak mężczyźni, z kolei kobietjjamyślą, że nie mają osiągnięć