IMG&2 263 (2)

12

r

Ryl 111 Wykres CTP stali o zawartości 0,8% C: linie ciągle - wykres CTP„ li nie przerywane - wykres

CTP,

PRZEMIANA MARTENZYTYCZNA

12.1. WYKRES CTP

Wpływ szybkości chłodzenia na przemianę eutektoidalną austenitu w układ&j Fe-Fe₃C opisano w rozdz. 5.

Przemiana ta w latach trzydziestych była przedmiotem badań Baina i Davenpoj ta oraz Steinberga, w warunkach izotermicznych. W latach pięćdziesiątych analo. giczne badania w warunkach chłodzenia ciągłego prowadzili Wever, Rosę i Peter W rezultacie obu serii badań przemiany w określonej stali przyjęto przedstawiać m sporządzanych doświadczalnie wykresach przemian przechłodzonego austenity zwanych powszechnie wykresami CTP (czas, temperatura, przemiana). Wyróżniaj wykresy CTP, dla warunków chłodzenia z przystankiem izotermicznym (Baina) i wykresy CTP, dla warunków chłodzenia ciągłego (Wevera).

Opracowanie wykresu CTP, polega na szybkim oziębianiu od temperatur I austenityzowania próbek stali do kolejnych, coraz to niższych temperatur przystanku izotermicznego. Dla każdej temperatury określa się (metodami: metalograficzny I dylatometryczną, magnetometryczną) moment początku i końca przemiany dyfuzyjnej. Współrzędne tak otrzymanych krzywych kinetycznych nanosi się w układzie' współrzędnych T, logr otrzymując wykres CTP,, jak to przedstawiono poglądowo na rys. 12. la. Opracowanie wykresu CTP, polega na oziębianiu od temperatur austenityzowania próbek stali kolejno z coraz to większą szybkością i wykonywaniu np. dylatometrycznej rejestracji krzywych chłodzenia. Załamania krzywych, spowo- •

Rys. 12.1. Zasada sporządzania wykresów CTP: a) CTP„ b) CTP

Wykres CTP stali zwykłej (węglowej) eutektoidalnej (0,8% C) przedstawiono na rys. 12.2 (linie ciągłe odpowiadają wykresowi CTP„ a linie przerywane - wykresowi CTP,). Izotermy A, i M_s przedstawiają odpowiednio temperatury: przemiany eutektoidalnej w warunkach równowagi oraz początku przemiany martenzytycznę/. Krzywe między izotermami przedstawiają początek i koniec przemiany dyfuzyjnej. Pole wykresu nad linią A_l przedstawią trwały austenit w warunkach równowagi, a między liniami A_t i M_s — metatrwały austenit przechłodzony. Pole między krzywymi początku i końca przemiany dyfuzyjnej przedstawia mieszaninę przechło-dzonego austenitu i produktów jego rozpadu, natomiast pole za krzywą końca przemiany dyfuzyjnej przedstawia produkty rozpadu przechłodzonego austenitu, tj. mieszaninę ferrytu i cementytu. Wreszcie pole pod linią M, przedstawia mieszaninę przechłodzonego austenitu i martenzytu.

Wykresy CTP stali przedeutektoidalnych oraz zaeutektoidalnych mają dodatkowe izotermy przedstawiające równowagowe temperatury przemian odpowiednio A₃ lub A_m. Ponadto przed krzywą początku przemiany dyfuzyjnej mają dodatkową linię odpowiadającą rozpoczęciu wydzielania się z austenitu składnika proeutekto-idalnego, odpowiednio ferrytu lub cementytu wtórnego.

W przedziale temperatur rosnącej szybkości przemiany (malejącej trwałości przechłodzonego austenitu) przebiega przemiana perlityczna. W przedziale tempera-