IMG144 (3)

III. Funkcje protagonistów

W rozdziale tym wymieniamy funkcje działających postaci w takiej kolejności, jaką dyktuje sama bajka.

Przy każdej funkcji podajemy:

1.    Krótkie wyjaśnienie jej treści.

2.    Jej jednowyrazowe określenie.

3.    Umowny symbol funkcji.

Wprowadzenie symboli pozwoli nam następnie dokonać schematycznych porównań struktur bajkowych. W ślad za tym przytaczamy przykłady, których większość bynajmniej nie wyczerpuje naszego materiału; służą jedynie jako wzory i uszeregowane są w określone grupy. Stosunek tych grup do określenia funkcji jest taki jak stosunek gatunków do rodź a j u (w biologii). Naszym podstawowym zadaniem jest wyodrębnienie rodzajów. Rozpatrywanie gatunków nie wchodzi w zakres zadań morfologii ogólnej. Gatunki mogą następnie rozpadać się na odmiany i to daje początek systematyce. Nie jest to jednak ce-

lem poniższego zestawienia. Przytoczone przykłady mają jedynie zilustrować i wykazać obecność funkcji jako pewnej jednostki rodzajowej. Jak już wspomniano, wszystkie funkcje układają się w jedno konsekwentne opowiadanie. Przedstawione poniżej funkcje stanowią morfologiczną podstawę wszelkich bajek magicznych¹.

Bajka zazwyczaj zaczyna się od pewnej s y-tuacji wyjściowej. Wymienia się członków rodziny albo wprowadza przyszłego bohatera — np. żołnierza — po prostu przez podanie jego imienia bądź wzmiankę o sytuacji, w jakiej się znajduje. Sytuacja, aczkolwiek nie jest funkcją, stanowi ważny element morfologiczny. Rodzaje introdukcji bajkowych będziemy mogli zanalizować dopiero pod koniec pracy. Element ten określamy jako sytuację początkową (HcxoflHan cHTyauHH). Symbol umowny — i.

W ślad za sytuacją początkową następują funkcje bajki:

I. Jeden z członków rodziny odchodzi z domu. Określenie: odejście (0TJiy¹iKa), symbol: e.

67

1

Przed przystąpieniem do czytania niniejszego rozdziału zaleca się przeczytanie kolejno nazw wszystkich wymienionych funkcji bez wnikania w szczegóły, lecz odczytanie jedynie tego, co wydrukowano kursywą. Takie wstępne pobieżne zapoznanie się z materiałem ułatwi zrozumienie wykładu.