IMG171 (4)

nad bajkami-anegdotkami, które je zrodziły. Nie występuje tu właściwie transformacja postaci, ale za pomocą podstępu osiąga się jej złudzenie. Przykłady: Lis prowadzi Kuzińkę do króla; przybywa jednak sam na dwór, mówi, że Kuzińka wpadł do rowu i prosi o ubranie. Otrzymuje królewskie ubranie. Kuzińka wchodzi w królewskich szatach i odgrywa rolę królewicza. Wszystkie podobne przypadki można określić następująco: fałszywy dowód bogactwa i urody przyjęto za dowód prawdziwy.

XXX.    Ukaranie wroga. Określenie: ukaranie (HaKa3aHHe), symbol: H.

Wróg zostaje rozstrzelany, wygnany, przywiązany do końskiego ogona lub popełnia samobójstwo. Oprócz tego nieraz mamy do czynienia z wielkodusznym przebaczeniem (H_neg). Zazwyczaj zostaje ukarany tylko przeciwnik występujący w drugiej sekwencji oraz uzurpator; pierwszego przeciwnika kara spotyka tylko w wypadku braku w opowiadaniu walki czy pościgu. W przeciwnym razie zostaje zabity w walce albo ginie podczas pościgu; np. wiedźma pęka podczas próby wypicia morza.

XXXI.    Bohater zawiera małżeństwo i zostaje carem. Określenie: wesele (CBaabóa), symbol: C\

1.    Bohater otrzymuje narzeczoną wraz z królestwem i od razu albo najpierw otrzymuje połowę królestwa, a drugą — dopiero po śmierci rodziców (C).

2.    Czasem bohater tylko zawiera małżeństwo,

ale jego narzeczona nie jest królewną i bohater nie zostaje królem (C*).

3.    Niekiedy jest odwrotnie, mowa jest tylko o wstąpieniu na tron (C,).

4.    Jeśli na krótko przed weselem bajkę przerywa nowy akt szkodzenia, wówczas pierwsza sekwencja kończy się zaręczynami i obietnicą ślubu (c^ł).

5.    Odwrotna sytuacja: bohater traci żonę; po odnalezieniu jej małżeństwo zostaje odrodzone. Sytuację tę oznaczamy symbolem c².

6.    Czasem zamiast ręki królewny bohater otrzymuje kompensatę pieniężną lub nagrodę w innej formie (c³).

Na tym bajka się kończy. Warto jeszcze zauważyć, że w poszczególnych wypadkach pewne czynności bohaterów bajki nie są przyporządkowane żadnej z wymienionych funkcji ani przez nią zdeterminowane. Przypadków takich jest bardzo niewiele. Są to albo formy, których nie można zrozumieć nie dysponując materiałem porównawczym, albo też formy przeniesione z bajek należących do innych grup, np. anegdot czy legend. Określamy je jako elementy niejasne i oznaczamy symbolem N.

Jakie wnioski można wyciągnąć z przytoczonych obserwacji?

Najpierw kilka wniosków ogólnych.

Stwierdzamy, że istotnie liczba funkcji jest nader ograniczona. Możemy wymienić ich tylko trzydzieści jeden. W obrębie tych funkcji rozwijają się akcje dosłownie wszystkich ba-

6 — Morfologia bajki    221