IMG742 (3)

58 Wśród znaków i struktur

i „obraz” stają się antytezami Pad wpływ rm rml-intern ungresjonistyt^nego fotografia (zwłaszcza amatorska) znowu zbliża się do malarstwą^Nareszcie uświadamia sobie swoje specyficzne przeznaczenie - być na granidy. Charakterystyczne dla tego chwiejnego charakteru fotografii jest to, że podstawowym, a przynajmniej jednym z najważniejszych jej gatunków pozostaje przez cały czas jej istnienia portret bazujący - jak to zostało powiedziane wyżej - na analogicznej oscylacji.

Jeszcze inny stosunek do sztuki ma tak zwane rzemiosło artystyczne.JBod nazwą tą rozumiemy zjawisko historyczne ściśle określone w czasie (przełom XIX i XX wieku), a nie trwałe oznaczenie pewnych rodzajów rzemiosła, na przykład złotinictwa, jak to bywa w podręcznikach historii sztuki. Uzemiosłó zajmując się produkcją przedmiotów powszedniego użytku miało oczywiście zawsze w większości swych gałęzi określone zabarwienie estetyczne, a nawet blisko współżyło ze sztuką (cech malarski jako jedna z organizacji rzemieślniczych). Stosunek zupełnie różny od spokojnego paralelizmu nastaje jednak wraz z pojawieniem się tak zwanego rzemiosła artystycznego, które usiłuje przekroczyć własne- granice" _Lstać,.się_ sztuką. ZeTstrony rzemiosła była to próba ocalenia produkcji rękodzielniczej, zatracającej praktyczne znaczenie wobec konkurencji wyrobów fabrycznych; wyrazistość funkcji estetycznej miała, xek»mpcn&ową<L , ^flSytek praktycznych^- fdrlkcjl^rzemiosła spełnianych lepiej przez* produkcję ‘maszynową. Ze strony sztuki aprobują-cej napływ rzemiosła artystycznego (por. udział artystów--projektantów) chodziło o odnowienie kontaktu z tworzywem w ścisłym znaczeniu tego słowa, a więc na przykład - z drewnem, kamieniem, metalem itd. Sztuka (zwłaszcza najbliższa rzemiosłu architektura) w okresie zawrotnego rozmachu techniki produkcyjnej straciła zrozumienie dla materialnego tworzywa; nowe tworzywa dopuszczała tylko jako namiastki innych nie dbając o ich specyficzne właściwości, dochodząc do zupełnego

Estetyczna funkcja, norma i wartość...

59

pogwałcenia materiału: na przykład w architektura*-*** cesji. Teoretycznie drogę rzemiosłu artystycznemu przygotowała właśnie analiza materialnego tworzywa sztuki - książka G. Sempera Der Słil, która wyszła w latach 1860-1863. Rzemiosło, dla którego właściwości tworzywa są sprawą podstawową ze względów praktycznych (na przykład trwałość), miało pomóc w tym, aby także w sztuce wykorzystywano właściwie twórcze potencje materiału. Kiedy jednak rzemiosło na dobre wkroczyło w sferę sztuki, to jest — zaczęło produkować unikaty o dominującej funkcji estetycznej, zaprzepaściło swoją funkcję praktyczną: produkowano naczynia, z których „szkoda" pić, meble, których „szkoda" używać itd. Rychło zaczęły nawet powstawać szklanki, z których trudno było* pić. Ten upadek praktycznych funkcji rzemiosła Znakomicie pokazuje anegdota Loosa o rymarzu (!Trotzdem, Innsbruck 1931, s. 15): Był rymarz, który robił znakomicie praktyczne siodła, chciał jednak równocześnie robić siodła nowoczesne. Poszedł więc po radę do profesora-artysty; profesor wyłożył mu zasady rzemiosła artystycznego. Mistrz próbował według tych pouczeń zrobić doskonałe siodło, ale wyszło mu znowu takie, jakie robił dawniej. Profesor zarzucił mu brak fantazji, kazał swoim uczniom opracować projekty siodeł, sam też nakreślił kilka. Zobaczywszy projekty, rymarz ucieszył się i powiedział profesorowi: „Panie profesorze, gdybym tak mało znał się na jeździć konnej, właściwościach skóry i pracy rzemieślniczej, miałbym taką samą fantazję jak pan." Rzemiosło artystyczne było w znacznej mierze anomalią, ale równocześnie — jak to widzieliśmy — także koniecznym i prawidłowym czynnikiem rozwoju dziedziny estetycznej. Pobieżne spojrzenie na nie pozwoliło nam zobaczyć nowy aspekt dialektycznego związku między sztuką a sferą pozaartystycznych zjawisk estetycznych.

Z przykładów wyżej wyliczonych pozostał jeszcze stosunek międzyL sztuka a sztuka ogrodniczą. Choć zada-