img@38 (2)

28

CZ. I. WIADOMOŚCI PODSTAWOWE

przekroczyć sumaryczny błąd przy poprawnie wykonanym pomiarze, a więc powinna być spełniona nierówność

firn, < <5,    [27]

gdzie: p„,_ax — największy błąd sumaryczny, ó_p — niedokładność pomiaru.

Całkowity błąd pomiaru powinien uwzględniać zarówno błędy systematyczne, jak i przypadkowe. Jeżeli błędy systematyczne są ściśle określone, co do wartości i znaku, to należy obliczyć ich sumę algebraiczną (z uwzględnieniem znaku)

AN_s = Ai^+AJVVi- |    [28]

Następnie zgodnie z zależnością [17] ustala się sumaryczną poprawkę ÓN_£3 a wtedy

N - x+óN_£±e    [29]

Jeżeli błędy systematyczne nie są ściśle określone, lecz znana jest wartość dopuszczalnego błędu wskazania wówczas przyjmuje się błąd wskazania jako sumaryczny błąd systematyczny i składa się go geometrycznie z błędem przypadkowym wg zasady obowiązującej dla sumowania błędów przypadkowych, z której wynika, że

es= +    . -i-e;    [3,0]

czyli sumaryczny błąd przypadkowy jest równy pierwiastkowi sumy kwadratów błędów składowych. W takim przypadku

N m jt-fc ]/e³+(AB7p.    [31]

Jeżeli błędy systematyczne są ściśle określone tylko częściowo oraz możliwe jest określenie dopuszczalnego błędu wskazania, uwzględniającego pozostałe błędy systematyczne przyrządu, wówczas

N m x+óN_i:± |/s²-KAW0²    [32]

Przy bezpośrednich metodach pomiarowych wyznaczenie niedokładności pomiaru nie nastręcza szczególnych trudności. W warunkach praktycznych, gdy nie przeprowadza się szczegółowej analizy błędów, a chodzi tylko o określenie granic, których błędy nie przekroczą, niedokładność pomiaru ó_p określa się jako sumę bezwzględnych wartości niedokładności wskazania d_w i niedokładności odczytania <5_C, czyli

<$p = Wmi    [33]

Wartości niedokładności wskazania <5_tv dla wielu najczęściej w praktyce stosowanych narzędzi pomiarowych można znaleźć w odpowiednich normach. Przyjmuje się praktycznie, że niedokładność odczytania dla warunków laboratoryjnych

&o lab “ i 0,1 a    [34]

gdzie a — wartość działki elementarnej, natomiast dla warunków produkcyjnych

pro* ** dt 0,5a    [35]

Wartości niedokładności pomiaru ó_p dla różnych przyrządów pomiarowych i zakresu zmienności mierzonych wymiarów l-r5Q0 mm, zestawiono w tabl. 3.

Dane zawarte w tabl. 3 mogą być pomocne przy doborze sprzętu pomiarowego w zależności od tolerancji wykonania T. Przy pomiarach wymiarów tolerowanych, należy uwzględniać całkowity błąd pomiaru, wynikający z zastosowania odpowiedniej