IMGD83

Barbara Mikołajewska

132

Zaproponowano schemat dla rozważań zachowania interpersonalnego, który próbuje łączyć: społeczne doświadczenie, postrzeganie innych, społeczne zachowa-nie i reakcje innych na jednostkę.

Znaczenie podstawowe ma założenie, że pojęcia na temat relacji <ja>-inny po. średniczą między doświadczeniem społecznym i zachowaniem (rys. 1).

doświadczenie społeczne ■ — - ■>		pojęcia .ja"	-inny
i	i	>	r
		zachowanie społeczne |
		>	'
postrzeganie innego -		reakcje innych

Rys. 1. Schemat zachowania interpersonalnego Zillera

Twierdzimy, że dos'wiadczenie społeczne zostaje zakodowane przez jednostkę w postaci ustawienia <ja> w stosunku do innych (orientacja <ja>-inny) - np. <ja> wyżej niż inny. <ja> z innymi. <ja> różny od innych. Zgodnie z prawami Brunswic-ka. Hiłgarda. Hebba orientacja <ja>-inny pośredniczy w zachowaniu społecznym.

Społeczna percepcja z kolei pośredniczy między orientacją <ja>-inny i społecznym zachowaniem; np. jednostka, która umieszcza siebie z dala od rodziców, przyjaciół i nauczycieli prawdopodobnie będzie postrzegała siebie jako niezależną lub wy łączoną z innych i będzie miała skłonność do wybierania zachowań, które nie wymagają współpracy z innymi.

Społeczne zachowanie z kolei wiąże się ze społeczną reakcją w sposób, o którym mów ił Leary ( 1957), analizując powiązanie ctypu echo> między bodźcem i reakcją w stosunkach interpersonalnych. Submisywne zachowanie np. wykazuje tendencję śa wywoływania dominujących reakcji u innych. Zachowanie społeczne i reakcje kmych tworzą społeczne doświadczenie i kończą cykl <ja>-inny”.

SAMOOCENA SPOŁECZNA

a. Teoria

S—normę - pt*ze Ziller - definiuje tó zwykle jaka poj.tr/ezenie własnej wartości przez jednostkę.

Podstawę oceny siebie mogą stanowić pewne fizyczne sygnały.

pH—WąaWwwa informacje, jak np. cza* biegu, wysokość itd. Jednakże ocena wyraża do»ki porównaniu do odpowiednich innych, stanowiących układ odniesienia:

Ku teorii orientacji ja - inny

tf. biegnę szybciej niż John. ale wolniej niż Jim. Takie szacunki własnych itkj/Iiwimci i nc w terminach społecznego układu odniesienia, którego dostarczyli ulotni imc i siebie implicite wewnątrz tego układu. Szacowanie siebie lub inaczt) I samnnte— ait HI absolutnego, lecz wynikają z serii porównań siebie z innymi lub istnieją tyko w fabaąMl

Samooceną jest więc dla Zillera postrzeżenie własnej wartości w okneflMjn kontekście społecznym. W dotychczasowych badaniach - według Mon-nriWI tekstu społecznego nie doceniano.

Samoocena jest ponadto jednym z komponentów systemu ja i pełni rolę medn-tora w zachowaniu społecznym. Wpływa na interpretację bodźców.

Twierdzimy - pisze Zillcr - że samoocena jest tym komponentem systemu <ja>. bory je* j« winiany it spójnością, logicznością reagowania organizmu na środowisko. Samoocena jest kcnycaMMMlHHHK qa>. który ma wpływ na stopień, w jakim system <ja> utrzyma się w warunkach napięcia, mlązanych {koniecznością przetwarzania nowych informacji na temat <ja>. Ma wpływ na tUhlnoK rpkHśW Samoocena staje się mechanizmem kontrolnym. Jeżeli jednostka ma wysoką samoocenę. io pnrffwt lub negatywne ustosunkowania się innych ludzi do niej nic wywołają natychmiastowego zachoMrifc Nową informację na temat <ja> jednostka będzie analizowała pod kątem jej odpowiedmofci i zoacae-nia dla systemu <ja>. Pewne informacje zostaną odrzucone jako niezgodne lub bezwaiiościanB.OaMtf-o wysokiej samoocenie nawet wówczas, gdy zaakceptuje informację, to przystosuje ją raczej, orz dokona rekonstrukcji systemu.

Dzięki tym procesom osoby o wysokiej samoocenie są w pewnym sensie odizolowane od środowiska i nie są całkowicie podporządkowane oddziaływaniom środowiska. Jednostka nie jest ofiarą zdarzeń, nie czuje się zmuszona, aby dostosować się do sytuacji. Zdarzenia są asymilowane za pośrednictwem systemu jo.

Osoba o niskiej samoocenie nie ma dobrze rozwiniętego koncepcyjnego bufon da bodźców rsruijj cyeh. W terminach H. A. Witkinsa ... osoba o niskiej samoocenie jest zależna od pola. tzn. aa iłrfanantt do biernego przystosowywania się do wpływu oddziałującego na nią poła łub kontekstu. Dlatego actam-nic takiej osoby - pisze Ziłler - jest wprost połączone z najbliższymi warunkami środowiskowy* i nie przepływa (tzn. nic jest różnicowane i integrowane) przez koncepcje <ja> - dlatego jen ono nitąiójnŁ. acto-gicznc. Niska samoocena wspólwystępuje z krótkotrwałym przystosowaniem i nielogicznością, podczas ai> wysoka samoocena wspólwystępuje z długoterminowym przystosowaniem i logicznością, spójnofaąaa-chowania. Inaczej mówiąc, przystosowawczy system osoby o niskiej samoocenie można opisać wcdhgwb deki uczenia się S-R (reakcja jest bezpośrednio związana z bodźcami), a osoby o wysokiej modelu uczenia się S-O-R (organizm pośredniczy między bodźcem i reakcją, tzn. interpretuje bodneek

Ziller podkreśla, że w powyższej interpretacji związku między wysoką SMM£. ceną a spójnością w zachowaniu przyjmuje orientację poznawczą. Zakłada, że:

między bodźcami społecznymi i zachowaniami społecznymi pośredniczą różne pojęcia |

Samoocena jest jednym z takich pojęć. Dana jednostka dztęki temu reprezentującemu ją | tdolność do kategoryzowania i oceniania bodźców i aktów społecznych. Spoktci—1 przetłumaczone na język prywatnych znaczeń, tzn. na język samooceny. 9 ten |

't początkowo liczne bodźce sytuacyjne, to ostateczne zachowania i bodźce I wnooeeny. Na przykład samoocena ułatwia hierarchiczne uporządkowanie »Ulu»u. a częstość werbalnego uczestnictwa w sytuacji społecznej jest zggd