IMGD84

134 Barbara Mikołajewska

w hierarchii. Osoba o wysokiej samoocenie odzywa się częściej. Jak pisze Aronreed... moc pośrednicząca poznawczej reprezentacji pozwala na to. aby zachowanie dziecka przebiegało z pewną logicznością, spójnością. która mogłaby powstać, gdyby działania były ściśle związane z bezpośrednimi sygnałami sytuacyjnymi. Podobnie Fromm... uznaje pojawienie się <ja> za reakcję na potrzebę widzenia środowiska w sposób stabilny i logiczny. Oczekujemy więc. że zachowanie osób o wysokiej samoocenie będzie bardziej zintegrowane. a ich procesy poznawcze będą charakteryzować się wybiórczą analizą elementów społecznych.

Związek między logicznością i spójnością w zachowaniu a samooceną można wyjaśnić inaczej. Może on również być funkcją ąutowzmocnień. Zgodnie z tym podejściem, wysoka samoocena wiąże się ze skłonnością osoby do dostarczania sobie ąutowzmocnień. Należy przyjąć, że dziecko skutecznie wprowadzone do systemu społecznego uzyskiwało często potwierdzenie od rodziców: wynikiem jest wysoka samoocena. W procesie socjalizacji i autoakceptacji dziecko przyjmuje punkt widzenia rodzica i stopniowo zastępuje wzmocnienia od rodziców autowzmocnieniami. Początkowo identyfikuje się z rodzicami i dostarcza sobie wzmocnień w sytuacjach podobnych do tych, w których otrzymywało wzmocnienia od rodziców. Z czasem, wraz ze wzrostem niezależności, pojęcie <ja> staje się ważniejszym modelem dla procesu wzmocnień niż pojęcie rodzica.

<Ja>. gdy wynika z własnych doświadczeń społecznych dziecka, ma większe znaczenie, jest bardziej stabilne niż wtedy, gdy doświadczenia te są transmitowane przez rodziców. Ponadto takie pojęcie charakteryzuje się większą elastycznością i stąd może odgrywać większą rolę w różnych sytuacjach. Wszechobecność pojęcia <ja> czyni zeń szybko reagujący przewodnik dla wzmocnień, co przyczynia się do logiczności i spójności w zachowaniu. Ponadto logiczność w zachowaniu osoby o wysokiej samoocenie jest bardziej prawdopodobna niż u osoby o niskiej samoocenie, gdyż ta pierwsza zależy w mniejszym stopniu od zewnętrznych źródeł wzmocnień. Osoba o niskiej samoocenie odczuwa przymus reagowania na wielu innych, co prowadzi do braku logiczności w zachowaniu. Osoba o wysokiej samoocenie ma skłonność do reagowania na wewnętrzne mechanizmy kierujące, na jedną abstrakcyjną osobę, co prowadzi do większej logiczności (spójności) w zachowaniu.

Na samoocenę można spojrzeć jeszcze inaczej: osoba o niskiej samoocenie przed podjęciem decyzji o własnym zachowaniu przymusowo śledzi zachowania wielu innych ludzi, podczas gdy osoba o wysokiej samoocenie obserwuje zachowania niewielu innych.

Samoocena - raz jeszcze podkreśla Zillcr - jest to poznawcza orientacja <ja> w stosunku do isloinych M)dL dokonana według oceniającego wymiaru wybranego przez samego oceniającego. Ta orientacja służy ąąpiWMM i asymilowamu bodźców społecznych i stanowi podstawę zachowania społecznego.

HflbllaM wysokiej samoocenie - pisze w innym miejscu Zillcr - utrzymuje stabilność zachowania, (żyt ■ alt łada strukturę na sytuację.

Ztller stawia dwie hipotezy w związku z samooceną:

I zachowanie społeczne osób o wysokiej samoocenie będzie bardziej logiczne nut osób o nitltiei tamnneenie’_

2) osoby o wysokiej samoocenie w przeciwieństwie do osób o niskiej naoocenie doświadczały w przeszłości poparcia społecznego.

SPOSÓB BADANIA SAMOOCENY

Do badania samooceny Ziller zaproponował technikę projekcyjny ograniczając do minimum wypowiedzi werbalne. Badanego prosi się o uporządkowane tymboG ja oraz istotnych innych. Zakłada się, że uporządkowania wyrażają pottnegae przez badanego związki z innymi.

U podłoża zaproponowanej techniki leży założenie, że człowiek porządkuje jggBB mkluy mMI wielości bodźców społecznych. Takie postępowanie jest korzystne. Oczekuje się. że procesy pntaąAMnj będą w pewien sposób swoiste dla każdej jednostki, ale będą też podobne. Źródłem podokiednal^ dzie ludzkie doświadczenie, procesy zmysłowe, systemy klasyfikacyjne i procesy nonatyne. nawijane abstrakcyjne schematy.

Według Zillera, z punktu widzenia samooceny najważniejsze są wynoiiae przez innych autorów dwa procesy porządkowania:

[,..| przestrzenna paralogika (apatia! paralogie) i porządkowanie liniowe (liam otitria^ĘfĘBi serwowano mianowicie, że ludzie są skłonni do umieszczania elementów w porządku lutowym i ie takie uporządkowanie przychodzi im łatwiej niż inne struktury [...] Co więcej stwienbono [...] a Mae szybciej dokonują uporządkowań w prawym niż w lewym kierunku. Wykazano l_] także Kadencję di przypisywania największego znaczenia obiektowi umieszczonemu na ekstremalnej pozycp z łemą M ny, gdy bierzemy pod uwagę wymiar horyzontalny.

Ziller założył, że u ludzi także wystąpią opisane dyspozycje porządkujące, gdy przedmiotem porządkowania jest kontekst społeczny. Na tym założeniu oparł swoją miarę samooceny.'

Miara polega na tym. że prezentuje się badanym horyzontalny szereg kół oraz haę HMqdti£ nych ... Następnie prosi się badanych, aby w dowolnym porządku przypisali każdą i osób jedna z kół. Wynikiem jest ważona pozycja <ja>... pozycje bardziej na lewo są związane z wyższą samooceną.

Oto przykład miary (wersja dla studentów):

Kola przedstawione poniżej są symbolami ludzi. Wpisz do kola jakąś osobę z podanej nej B Wjh suj osobę w kolo w dowolnej kolejności. Pamiętaj, żeby w dane kok) wpisać i>Iko jednąombęfnA

Rys. 2. Miara samooceny